رضوان بن عبدالله جنوی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جَنَوی، رضوان‌بن عبداللّه،
محدّث،
زاهد و
فقیه مالکی قرن‌دهم است.
کنیه‌او ابوالنعیم‌و ابوالرضا/ ابوالرضی‌بود.
وی در ۹۱۰
یا ۹۱۲
در شهر فاس‌یا تطوان، هر دو از شهرهای‌کشور مغرب (مراکش‌کنونی)، به
دنیا آمد.
پدرش‌ابتدا در شهر جنووا، بندر مهم
ایتالیا ، که زمانی مرکز مبادلات‌تجاری و دریایی‌با کشورهای‌گوناگون‌بود
زندگی‌می‌کرد و
مسیحی بود، اما بر اثر حادثه‌ای از
مسیحیت روی گرداند و در حدود ۸۹۰، پس از
مهاجرت به دیار
مسلمانان ،
اسلام آورد.
وی در مسیر خود با زنی
یهودی ، که بعد به اسلام گروید،
ازدواج کرد و سرانجام در شهر فاس‌سکنا گزید.
فاس در آن‌عصر، مهد
دانش بود و دانشمندان‌بزرگی در رشته‌های گوناگون
علوم‌اسلامی در آن به آموزش و
تحقیق و تألیف مشغول بودند.
جنوی در چنین محیطی حیات‌علمی خود را آغاز کرد و از استادانی چون‌ابوزید عبدالرحمان‌بن‌علی‌سُقَّین‌عاصمی، ابو محمد عبداللّه‌غَزْوانی،
ابوعبداللّه‌بن محمدبن علی خَرّوبی طرابلسی، و ابوعبداللّه محمدبن‌علی‌شَطیبی
زِروالی
بهره‌برد.
در این میان، تأثیر دو استاد نخست بارزتر بود و جنوی همواره‌آشنایی با آن دو را برای‌خود از بزرگ‌ترین‌مواهب‌الاهی‌می‌دانست.
جنوی‌از ملازمان و شاگردان خصوصی عاصمی بود و پس از وی، در جایگاه روایت
حدیث و ریاست علمی شهر، جانشین او شد.
جنوی برای ملاقات و ملازمت با غزوانی، که به شهر
مراکش منتقل شده بود، به این شهر
سفر کرد و پس از گذشت یک سال از
مرگ استادش، به فاس بازگشت.
جنوی شاگردان‌بسیاری
تربیت‌کرد ، از جمله: عبدالواحدبن‌احمدبن‌ابی‌الحسن‌شریف‌حسنی، ابوعبداللّه‌محمدبن‌قاسم‌قیسی‌معروف‌به‌قَصّار، احمد بن موسی‌مُرابی‌اندلسی (متوفی۱۰۳۴) و ملک منصور سعدی از سلاطین مغرب.
جنوی از صاحبان
طریقت در
عرفان و
تصوف نیز به شمار می‌رفت.
به نوشته
ذهبی ،
روش‌او حفظ
صفات اخلاقی تصوف همراه با پایبندی‌شدید به
شریعت بود.
زهد ،
تواضع ،
حُسن‌خلق ،
ادب ،
پرهیزگاری شدید،
احترام گذاشتن به دانشوران، خط زیبا،
ذکر دائم،
تلاوت قرآن و شیفتگی فراوان به
پیامبر اکرم از جمله اوصاف او شمرده شده است.
به نوشته برخی مورخان، مردم او را در
علم فقه و
حدیث به
احمد بن حنبل ، پیشوای حنبلیان، و در عرفان و تصوف به
جُنید بغدادی تشبیه‌می‌کردند.
در باره
زهد و
ساده‌زیستی او نوشته شده‌است‌که پس‌از
مرگ تنها قطعه حصیری که بر آن
نماز می‌گزارد و تکه نخی که هنگام
وضو آستین خود را با آن‌می‌بست، از وی‌برجا ماند.
مخلوف
جنوی را در شمار طبقه بیستم
علمای مالکی نام برده‌است.
شاگرد جنوی، احمدبن‌موسی‌مُرابی‌اندلسی، کتاب تحفه الاخوان و مواهب الامتنان فی مناقب سیدی رضوان را در وصف
مناقب و
کرامات او نگاشته‌است.
جنوی در ۱۴
ربیع‌الاول ۹۹۱ وفات‌کرد و در فاس، بیرون باب‌الفتوح،
دفن شد.
به گزارش مورخان،
تشییع جنازه او بسیار باشکوه بود.
کتابی در فقه، مجموعه
اشعار و نیز اجازه‌های حدیثی متعددی از وی بر جای مانده است.
(۱) ابن‌قاضی، جذوه الاقتباس فی ذکر مَن حَلَّ من‌الاعلام مدینه فاس، رباط۱۹۷۳ـ۱۹۷۴.
(۲) ابن‌قاضی، درّه الحجال فی أسماءالرجال (ذیل‌وفیات‌الاعیان)، چاپ محمد احمدی‌ابوالنور، ج۱، قاهره ۱۳۹۰/ ۱۹۷۰.
(۳) محمد بشیر ظافر ازهری، طبقات‌المالکیه و هو الکتاب المسمی الیواقیت الثمینه فی اعیان مذهب‌عالم‌المدینه، قاهره۱۴۲۰/ ۲۰۰۰.
(۴) عبدالهادی تازی، جامع القرویین، بیروت ۱۹۷۲ـ۱۹۷۳.
(۵) نفیسه ذهبی، الزاویه الفاسیه: التطور و الادوار حتی نهایه العهد العلوی الاول، دارالبیضاء ۱۴۲۲/۲۰۰۱.
(۶) محمدبن محمد زبیدی، تاج العروس من جواهرالقاموس، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۴/ ۱۹۹۴.
(۷) عبدالعزیز بنعبداللّه، معلمه المدن و القبائل، در الموسوعه المغربیه للاعلام البشریه و الحضاریه، ملحق۲، رباط : وزاره الاوقاف و الشؤون الاسلامیه، ۱۳۹۷/۱۹۷۷.
(۸) عبدالکبیربن هاشم کتانی، زهرالا´س فی بیوتات اهل فاس، چاپ علی‌بن منتصر کتانی، دارالبیضاء ۱۴۲۲/ ۲۰۰۲.
(۹) محمد عبدالحی‌بن عبدالکبیر کتانی، فهرس الفهارس و الاثبات، چاپ احسان‌عباس، بیروت۱۴۰۲/۱۹۸۲.
(۱۰) محمدبن‌محمد مخلوف، شجره النور الزکیه فی طبقات‌المالکیه، قاهره۱۳۴۹ـ۱۳۵۰، چاپ افست بیروت، بی‌تا.
(۱۱) عبداللّه مرابط ترغی، فهارس‌علماء المغرب‌منذالنشأه‌الی‌نهایه‌القرن‌الثانی‌عشرللهجره، تطوان۱۴۲۰/ ۱۹۹۹.
(۱۲) موسوعه اعلام المغرب، چاپ محمد حجی، بیروت: دارالغرب‌الاسلامی، ۱۴۱۷/۱۹۹۶.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «رضوان بن عبدالله جنوی»، شماره۵۱۱۸.
