رسالة صلاة الجمعة (محقق کرکی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
رسالة صلاة الجمعة، مؤلف
شیخ علی بن حسین کرکی ، معروف به
محقق کرکی ، محقق ثانی (م ۹۴۰
ه ق) است.
در این کتاب دلائل جواز و حرمت
نماز جمعة در زمان
غیبت امام معصوم علیه‌السّلام مطرح شده و مؤلف پس از بررسی این دلائل نظریه وجوب اقامه
نماز جمعه با حضور
فقیه جامع الشرائط انتخاب نموده است.
وی در مقدمه کتاب علت تالیف آن را اینگونه ذکر نموده است:
فقد طال تکرر سؤال المترددین الی عن حال شرعیة صلاة الجمعة فی هذه الازمان التی منی اهلها بغیبة الامام علیه صلوات الله الحی القیوم و انها علی تقدیر الشرعیة ما الذی یعتبر لصحتها و اجزائها عن صلاة الظهر و اظهر و عندی فی مرات کثیرة ان الناس فی ذلک کالمتحیرین لا یدرون ما یصنعون و لا یعلمون‌ای طریق یسلکون
در این زمانی که مردم از
نعمت حضور امام زمانشان که
زنده و پابرجاست،
محروم هستند از اقامۀ
نماز جماعت در
غیبت آن
امام علیه‌السّلام مکررا از من
سؤال می‌کنند و بر فرض جواز اقامه
نماز از شرایط معتبر در اقامه آن و کافی بودن آن به جای
نماز ظهر جمعه نیز سؤالاتی دارند و من بارها مردمی را دیده‌ام که مثل افراد متحیر نمیدانند چه کنند و از چه راهی بروند.
این کتاب به سبک
فقه استدلالی نوشته شده و علاوه بر بیان آیات، روایات، و اقوال فقهاء، مباحث اصولی نیز مستقلا در آن مطرح شده است. این کتاب از مهمترین آثار به جای مانده از وی در بیان دخالت و نظارت و حضور
فقیه جامع الشرائط در ادارۀ حکومت و نظام اسلامی است.
با توجه به عبارتی که در پایان آن
آمده است فرغ من تسویدها مؤلفها العبد المعترف بذنوبه... سادس شهر محرم الحرام افتتاح سنة احد و عشرین و تسعمائة حامدا مصلیا این کتاب در
سال ۹۲۱
ه ق پایان یافته است.
در
مقدمه‌ای بر فقه شیعه به چاپ آن در ۱۳۹۵
ه ق در مجموعه آشنایی با چند نسخه خطی اشاره نموده است.
کتاب موجود در سال ۱۴۰۹
ه ق در کتابخانه آیة الله مرعشی چاپ شده است.
در
الذریعة به چهار نسخه خطی آستان قدس رضوی به خط مؤلف، کتابخانه
سید جعفر بن باقر بحر العلوم ، کتابخانه شیخ
شرف الدین پنجهزاری مازندرانی ، شیخ
هادی کاشف الغطاء اشاره نموده است در کتاب مقدمه‌ای بر فقه شیعه ص۱۷۶
به نسخه‌های متعدد منتخبی از
کتابخانه آستان قدس رضوی ،
دانشگاه تهران ، ملک اشاره نموده است. در چاپ کتاب موجود از سه نسخه خطی
کتابخانه آیة الله مرعشی مربوط به سالهای ۹۲۴، ۱۱۲۸، ۹۶۴
ه ق استفاده شده است.
از مهمترین ویژگیهای کتاب
استقراء تام کلمات فقهاء همراه با بررسی عالمانه و محققانه آنها و فقه الحدیث روایات می‌باشد. وی در این کتاب مختصر بسیاری از اقوال فقها را بیان نموده که پس از ذکر بعضی از عبارتهای آن به اسامی بعضی از آنها اشاره می‌شود.
در مقدمه سوم از باب اول صفحه ۱۴۳ آمده است: و ممن نقل الاجماع علی ذلک من متاخری اصحابنا، المحقق نجم الدین بن سعید... المعتبر، و العلامة المتبحر
جمال الدین ابن المطهر فی کتبه کالتذکرة و غیرها و شیخنا الشهید فی الذکری.
در باب ثانی صفحه ۱۴۵ آمده است: و هو (جواز) المشهور بین الاصحاب و به قال الشیخ رحمه الله فی
النهایة و
الخلاف ، و
ابو الصلاح ، و المحقق فی
المعتبر ، و العلامة فی
المختلف و غیره
۱-
سید مرتضی (م ۴۳۶) در
المسائل المیافارقیات ۲-
سلار (۴۴۸
ه ق) در
المراسم ۳-
ابن براج (م ۴۸۱
ه ق)
۴-
شیخ طوسی (م ۴۶۰
ه ق) در [[]] النهایة و الخلاف
۵-
ابو الصلاح حلبی در الکافی (م ۴۴۷
ه ق)
۶-
ابن ادریس (۵۹۸
ه ق) در
السرائر ۷- محقق اول (م/ م؟؟ ۶۷۶) در
المعتبر ۸-
علامه حلی (م
۷۲۶ ه ق) در
التذکرة ،
المختلف ،
المنتهی ۹- شهید اول (م ۷۸۶
ه ق) در
الذکری ۱۰-
فاضل مقداد (م ۸۲۶
ه ق) در
التنقیح الرائع ۱۱-
ابن فهد حلی (م ۸۴۱
ه ق) در
المهذب البارع
کتاب از سه باب و یک خاتمه تشکیل شده است. باب اول نیز از سه مقدمه تشکیل شده است در مقدمه اول بحث اصولی در مورد اینکه آیا پس از برطرف شدن حکم وجوبی، انجام آن کار
جایز است یا حکم دیگری دارد مطرح شده است. در مقدمه دوم اتفاق اصحاب بر اینکه
فقیه عادل جامع الشرائط در هر آنچه که
نیابت در آن مدخلیت دارد از طرف ائمه - علیه السلام- نائب هستند، اثبات شده است در مقدمه سوم به اثبات اینکه از شرائط
نماز جمعه امامت امام معصوم - علیه السلام- یا
فقیه جامع الشرائط است پرداخته شده است اما در باب دوم پس از طرح و بررسی اوله قائلین به جواز و منع
نماز جمعة ، مؤلف نظریه جواز نماز جمعه را پذیرفته است. در باب سوم
اجماع امامیة بر اینکه
نماز جمعة به جز با حضور فقیه جامع الشرائط واجب نیست طرح شده است.
در خاتمه نیز اوصاف فقیه نائب از امام زمان ع که وی آن را در ۱۳ وصف محضر دانسته است ذکر شده است.
پس از تالیف این کتاب، در تایید و رد آن کتابهای زیادی نوشته شده که بعضی از آنان از خاندان
محقق کرکی هستند که به آنها اشاره می‌شود:
همچون
رساله جعفریة و
قاطعة اللجاج و سایر آثار محقق کرکی، توسط شیخ
ابراهیم قطیفی در رد این کتاب نیز صلاة الجمعة قطیفی نوشته شد که در آن وجوب نماز جمعه با وجود
فقیه جامع الشرائط رد شده است (ذ/ ۱۵/ ۶۲)
از بین خاندان محقق کرکی نوۀ دختری وی،
سید حسین بن ضیاء الدین موسوی معروف به
مجتهد کتاب اللمعة فی عدم عینیة صلاة الجمعة را تالیف نموده در آن با بدترین عبارتها نظریات محقق کرکی را رد کرده است ذ/ ۳/ ۱۴۶، ۱۸/ ۳۵۳، اعیان الشیعه ۵/ ۱۸۶
از بین فرزندان وی شیخ حسن بن محقق کرکی کتابی بنام صلاة الجمعة تالیف نموده و در آن وجوب عینی نماز جمعة را مشروط به اذن امام معصوم ع دانسته است ذ/ ۱۵/ ۶۹، ۷۳، ذ/ ۳/ ۱۴۶ یکی دیگر از فرزندان وی بنام شیخ عبد العالی بن محقق کرکی کتابی بنام اللمعة در عدم وجوب عینی در زمان غیبت امام ع نوشته است ذ/ ۱۸/ ۳۵۲
نرم افزار جامع فقه اهل البیت ، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).
