رسائل قیصری (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«رسائل قیصری»، به
زبان عربی ، مجموعه‌ای است مشتمل بر چهار رساله ی عرفانی که سه تای آنها توسط
عارف بارع، داود بن محمود قیصری و یکی از آنها، توسط آقا محمد رضا قمشه‌ای به رشته ی تحریر درآمده است.
این مجموعه، مشتمل است بر سه رساله از قیصری و یک رساله از آقا محمد رضا قمشه‌ای با نام‌های:
۱. التوحید و النبوة و الولایة: این رساله، شامل یک مقدمه دو فصلی، سه مقصد و یک خاتمه است.
۲. اساس الوحدانیة: این رساله، مشتمل بر چهار فصل است.
۳. تحقیق در مباحث ولایت کلیه: این رساله، حواشی فارسی آقا محمد رضا قمشه‌ای بر فص شیثی «
فصوص الحکم » است.
۴. نهایة البیان فی درایة الزمان: این رساله، مشتمل بر چهار فصل است و با حواشی فارسی
سید جلال الدین آشتیانی همراه است.
پاره‌ای از مباحث مطرح شده در این رساله، چنین است:
موضوع
عرفان ، ذات احدیت و نعوت ازلیه و صفات سرمدیه وی است و مسائل آن، کیفیت صدور کثرت از ذات احدیت و رجوعش به آن و بیان مظاهر اسمای الهیه و نعوت ربانیه و کیفیت رجوع اهل الله به سوی او و... می‌باشد.
ذات الهی، وقتی من حیث هی هی در نظر گرفته شود، حقیقة الحقایق خوانده می‌شود و زمانی که مجرد از صفات زائده اعتبار شود، واژه احدیت و عماء درباره آن به کار می‌رود.
بیان دلایل بر جود او و اینکه او محض
حقیقت وجود است و جز او، همگی، تجلیات و شئون و اطوار وی می‌باشند و جواهر، مظاهر ذات او و اعراض، مظاهر صفات وی هستند.
عقل اول، نخستین قابلی است که با اولین تجلی حق، به وجود خارجی متحقق شده است و این فیض از جمیع مظاهر واقع در سلسله ی طولیه عبور نموده تا به آخرین مرتبه ی نازله ی وجود رسیده است.
عرفا، اگرچه، عالم را بر حسب جزئیات، غیر متناهی می‌دانند، ولی اصول عوالم کلیه و حضرات الهیه را در پنج حضرت، محصور و از آنها به حضرات خمس تعبیر نموده‌اند.
عالم مثال، برزخ بین عالم اجسام و ارواح مجرده است و از آن، به خیال منفصل تعبیر می‌شود.
رسیدن به
خدا برای مردمان، جز از راه پیروی کردن از انبیا و اولیا میسر نیست، چرا که راهنمایی عقول به سوی او، آن گونه که دل، آرام شود و شک و تردید از میان برود نیست.
ولایت ، ماخوذ از ولی، به معنی قرب است و به همین جهت دوست را ولی می‌گویند، چون به محب خود نزدیک است و در اصطلاح، قرب حق است و آن، یا ولایت عامه است یا ولایت خاصه. ولایت عامه، برای هر کس به خدا
ایمان داشته باشد و عمل صالح به جا آورد، حاصل می‌شود، ولی ولایت خاصه، فناء ذاتی و صفاتی و افعالی در خدای تعالی است، پس ولی، فانی در خدا و قائم و ظاهر به اسماء و
صفات الهی است.
این رساله، وجیزه‌ای است در مبحث وحدت و کثرت بنا بر طریقه محققان و عظمای
صوفیه که در حد خود کم نظیر است و در آن، درباره ی ماهیت وحدت و کثرت، اقسام وحدت، وحدت حق تعالی، حقیقت وحدات کونیه و نحوه ی رجوع کثرات به وحدت حقه الهیه بحث می‌شود.
در این رساله، از ماهیت و
حقیقت زمان، وجود زمان و ازلی و ابدی بودن آن، انقسام زمان به آن و ساعت و یوم و غیر اینها و بیان ایام کبار الهی و ربانی و صغار کونی بحث می‌شود.
مرحوم آقا محمد رضا قمشه‌ای، در حواشی فارسی خود بر فص شیثی «فصوص الحکم»، در باب ولایت و مسئله دیگری در خلافت، سخن محی الدین را تفسیر و توجیه کرده و به قیصری اشکال می‌گیرد که نظر استاد را درست نفهمیده و جوانب را در نظر نگرفته است. وی، از کلمات محی الدین شواهدی را می‌آورد که خاتم ولایت مطلقه محمدیه، به اعتباری، شخص مقدس
علی بن ابی طالب علیه‌السّلام و باب مدینه ی آن حضرت و به اعتباری،
مهدی موعود در آخر الزمان است.
مرحوم سید جلال الدین آشتیانی، بر مشکلات رساله «التوحید و النبوة و الولایة»، تعلیقاتی در حدود ۲۰۰ صفحه نوشته و در مقدمه کتاب قرار داده است. وی، قبل از آوردن مقدمه مزبور، فهرست مطالب هر سه رساله قیصری و نیز فهرست مباحث تعلیقات آقا محمد رضا قمشه‌ای را به تفصیل ذکر کرده است.
نرم افزار عرفان۳، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
