دِیَة (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
دِیَة:
(وَ دِيَةٌ مُّسَلَّمَةٌ) دِیَة:
به معناى «خونبها» است.
دِیَة مصدر است.
«خونبها» مالى كه در مقابل ريخته و جارى شدن خون پرداخت مى‌شود.
مانند: صلة، هبة و پرداختن دية، در واقع يک نوع جبران
خسارت اقتصادى است كه از كشته شدن يک نفر
به خانواده او وارد مى‌شود.
والاّ «دية» هيچ‌گاه قيمت واقعى خون يک
انسان نيست، زيرا خون يک
انسان بی‌گناه مافوق هر قيمت است.
به موردی از کاربرد
دِیَة در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ مَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ أَن يَقْتُلَ مُؤْمِنًا إِلاَّ خَطَئًا وَ مَن قَتَلَ مُؤْمِنًا خَطَئًا فَتَحْرِيرُ رَقَبَةٍ مُّؤْمِنَةٍ وَ دِيَةٌ مُّسَلَّمَةٌ إِلَى أَهْلِهِ إِلاَّ أَن يَصَّدَّقُواْ فَإِن كَانَ مِن قَوْمٍ عَدُوٍّ لَّكُمْ وَ هُوَ مْؤْمِنٌ فَتَحْرِيرُ رَقَبَةٍ مُّؤْمِنَةٍ وَ إِن كَانَ مِن قَوْمٍ بَيْنَكُمْ وَ بَيْنَهُمْ مِّيثَاقٌ فَدِيَةٌ مُّسَلَّمَةٌ إِلَى أَهْلِهِ وَ تَحْرِيرُ رَقَبَةٍ مُّؤْمِنَةً فَمَن لَّمْ يَجِدْ فَصِيَامُ شَهْرَيْنِ مُتَتَابِعَيْنِ تَوْبَةً مِّنَ اللّهِ وَ كَانَ اللّهُ عَلِيمًا حَكِيمًا) (هيچ فرد با ايمانى مجاز نيست كه مؤمنى را
به قتل برساند، مگر اين كه اين كار از روى خطا و اشتباه باشد و اگر كسى مؤمنى را از روى خطا
به قتل رساند، بايد يک برده
مؤمن را آزاد كند و خونبهايى
به كسان او بپردازد؛ مگر اين‌كه آن‌ها خونبها را ببخشند. اگر مقتول، از گروهى باشد كه دشمن شما هستند و كافرند، ولى مقتول با
ایمان بوده، تنها بايد يک برده
مؤمن را آزاد كند و پرداختن خونبها
به کافران لازم نيست. اگر از گروهى باشد كه ميان شما و آن‌ها پيمانى برقرار است، بايد خونب‌هاى او را
به كسان او بپردازد و يک برده مؤمن نيز آزاد كند. آن كس كه نمى‌تواند برده آزاد كند بايد دو ماه پى در پى روزه بگيرد. اين، يک نوع تخفيف، و توبه الهى است. و
خداوند، دانا و حكيم است.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: ديه
به معناى خونبها است، يعنى مالى كه از طرف جانى
به شخص جنايت شده- اگر عضوى از دست داده باشد- و يا
به ورثه او- اگر كشته شده باشد- مى‌دهند و معناى آيه اين است كه هر كس مؤمنى را
به طور خطايى
به قتل برساند بر او واجب مى‌شود يک برده مؤمن را آزاد كند و خونبهايى هم
به اهل مقتول بدهد، مگر آن‌كه اهل مقتول خونبها را
به وى صدقه دهند و خلاصه او را از دادن خونبها عفو نمايند، كه در اين صورت ديگر دادن ديه واجب نيست.
• شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «دِیَة»، ج۴، ص۶۴۱.
