دوران بین متباینین
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
دوران بین مُتِباینَین به معنی تردید در تعلق
تکلیف به یکی از دو امر مستقل و غیر مشترک در اجزا است.
دوران بین
متباینین، مقابل
دوران بین اقل و اکثر و از اقسام
شبهه مقرون به علم اجمالی بوده و به معنای
شک در
الزام به یکی از دو امری است که با یک دیگر ـ از لحاظ اجزا و شرایط ـ وجه مشترکی ندارند ـ اقل و اکثر نیستند ـ بلکه دو وجود جدا و مستقل از هم دارند هر چند که انجام هر دو با هم ممکن است.
دوران بین متباینین، به سه صورت قابل تصور است:
گاهی "
وجوب " مسلّم است، اما " واجب " مردد است، مانند این که
مکلف می‌داند وجوبی به عهده او آمده است، اما نمی داند واجب،
نماز ظهر است یا
نماز جمعه.
گاهی "
حرمت " مسلّم است، اما "
حرام " مردد است، مثل این که مکلف
یقین دارد یکی از دو ظرف " الف " و " ب "
خمر و نوشیدن آن حرام است و خطاب " یحرم علیک شرب الخمر " متوجه او شده است، اما به طور مشخص نمی داند کدام یک از آن دو ظرف خمر است؛
گاهی مکلف می داند یا وجوب یا حرمت متوجه وی شده است و اگر " وجوب " متوجه او شده باشد، به شی " الف "، و اگر " حرمت " متوجه او شده باشد، به شی ء " ب " تعلق گرفته است. در
حقیقت،
علم اجمالی دارد که " اما هذا الشی ء واجب و اما ذاک الشی ء حرام " که متعلق وجوب و حرمت متفاوت است.
درباره
حکم دوران بین متباینین سه نظریه وجود دارد:
نظریه
مشهور، مبنی بر حرمت
مخالفت قطعی و وجوب
موافقت قطعی با علم اجمالی به
تکلیف، که لازمه آن
احتیاط است؛
نظریه
مرحوم "
محقق قمی " مبنی بر تفصیل میان مخالفت قطعی و موافقت قطعی، که اولی حرام و دومی غیر واجب می باشد.
نظریه منسوب به "
علامه مجلسی " مبنی بر جواز مخالفت مطلقا، چه قطعی و چه احتمالی.
فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۴۷۶، برگرفته از مقاله «دوران بین متباینین».
