دلیل تحریر الوسیلة - الامر بالمعروف و النهی عن المنکر (مازندرانی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
« دليل تحرير الوسيلة:
الأمر بالمعروف و النهي عن المنكر» اثر آية الله شيخ
علی اکبر سیفی مازندرانی ، شرح
و توضيح اجمالى بر مباحث
و مسايل مطرح شده در باره كتاب
امر به معروف و نهی از منکر از كتاب
تحریر الوسیله امام خمینی است.
هدف نويسنده تبيين مباحث مبهم
و مجمل
تحریر الوسیله و شناسايى ادله فقهى هر يك از مسائل آن است.
به صورت استدلالى در ذيل متن به شرح ادله
و اقوال
و مبانى فقهى مسايل پرداخته شده
و ابعاد موضوعات تبيين شده است.
در تحرير الوسيله
امر به معروف و نهی از منکر در يك باب
و كتاب مستقل آمده
و بر خلاف كتب استدلالى كهنتر كه آن را در ذيل كتاب الجهاد طرح مىكردند،
امام خمینی مبحث نظارت اجتماعى را مهم دانسته
و فروعات آن را بررسى كرده است.
اين فريضه در لسان روايات
و آيات از مهمترين واجبات اسلامى است. چند روايت از كتب حديثى نقل شده
و بر مبناى آيات
و روايات هشدارهاى مبنى بر پىآمدهاى منفى ترك اين فريضه داده شده
و دنيا طلبى مانع اصلى آن
معرفى گرديده است.
عذاب دنيوى
یهود به دليل ترك اين
فریضه بوده است.
نويسنده، معتقد است مهمترين هدف قيام حسينى
قیام براى انجام اين فريضه
و اصلاح امت اسلامى بوده است. وى سپس به تشريح مسايل متن تحرير در باره تقسيم
و تعريف امر به
معروف پرداخته
و به اين نتيجه رسيده كه مرجع تشخيص مفهوم
معروف در خطابات شرعى،
عرف است چون آنچه متعلق
امر و نهى شارع قرار مىگيرد همان چيزى است كه در
عرف واقعيت دارد
و قابل تشخيص است سپس از مفاهيمى كه توسط شارع مقيد
و مشروط شده
و رابطه موضوع
عرفى با موضوع شرعى
و تطبيق آن بر بحث
امر به
معروف و نهى از
منكر تبيين شده
و به تفصيل با مبحث حسن
و قبح عقلى مرتبط شده
و در
تعريف منكر هم اين بررسى صورت گرفته كه تتبع استعمالات قرآنى لفظ
منكر مشخص مىكند كه اين مفهوم به هر فعل قبيح
و زشتى قابل
اطلاق است.
در تقسيم بندى
امر به
معروف به واجب
و مندوب سه قول شناسايى شده كه در ميان فقها در رابطه با پذيرش
و رد تقسيم يا تفصيل ميان اقسام آن وجود دارد.
در
استدلال به
وجوب کفایی امر به
معروف، به آيات صريح
و روايات متواتر تمسك شده است.
شیخ طوسی در اثبات وجوب اين فريضه، به قاعده عقلى
لطف استدلال كرده
و بر استدلال او توسط
ابن ادریس حلی دو اشكال وارد شده
و نحوه استدلال طوسى
و توضيح اشكالات ابن ادريس
و اقوال ديگر فقيهان
و تمسك به
اجماع بر وجوب از سوى صاحب
سرائر و استدلال به آيات
و روايات از مباحث مطرح شده است. مبحث بعدى به ادله فقهى
و مبانى وجوب كفايى
امر به
معروف و نهى از
منكر و بررسى مفهوم من تبعيضيه در آيه
و لتكن منكم امه...
اختصاص يافته
و از طريق اين تحليلهاى ادبى، پايه استدلال فقهى براى اثبات وجوب كفايى طرح شده است.
در اين زمينه آراى صاحب كشاف
و ابن هشام در
مغنی اللبیب به عنوان شاهد آورده شده است.
به روايت معتبر
مسعده بن صدقه در الكافى
کلینی هم استدلال شده
و در باره سند آن هم بحث شده است. دليل
نهايى وجوب كفايى اين فريضه، سيره مستمر متشرعه است كه مورد استدلال صاحب
جواهر قرار گرفته
و از آن دفاع كرده است.
مبحث بعدى به دلايل، مبانى
و اقوال مربوط به
وجوب عینی امر به
معروف و نهى از
منكر اختصاص دارد. فقهاى متعددى به اين نظريه قائلند از جمله شيخ طوسى به آيه
و لتكن منكم امه يأمرون
بالمعروف... استناد كرده اما نويسنده اين استدلال را رد كرده است. فروعات زيادى راجع به شرايط
و مسايل
امر به
معروف مانند شرط احتمال تأثير، شرط
استمرار بر معصيت، شرط عدم مفسده در
انکار و شرط تنجز
معروف و منكر و پشتوانه فقهى هر كدام از اين شرطها ارائه شده است.
مفهوم
و تحقق اين شرايط نيز به همان معناى
عرفى آن مىباشد اگر چه جنبه روانى
و شخصى دارد
و هر فرد بايد خود تشخيص دهد كه شرايط مهيا شده يا نه. اما شرايط مانند قيود
و تعاريف نزد
عرف معيارهاى مشخصى دارند
و بايد بر اساس آن معيارها به تحقيق
و جستجوى شرايط پرداخت.
مبحث پايانى اين كتاب به مراتب
امر به
معروف و نهى از
منكر، از قبيل
امر و نهى زبانى
و انكار با قدرت
و اقدام اختصاص يافته، سپس چند فرع فقهى بررسى گرديده است.
نرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی