دایرة المعارف بزرگ طب اسلامی (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب «دایرة المعارف بزرگ طب اسلامی» موسوعه پنج جلدی
طب به
زبان فارسی است.
هر چند
اسم کتاب گویای این مطلب است که مطالب این کتاب پیرامون مباحث طبی در
معارف اسلامی است، ولی به نظر می‌رسد این عنوان، عنوان
تسامحی باشد، چرا که بسیاری از مطالبی که در این کتاب آمده ربطی به معارف
اسلام ندارد بلکه مباحثی است که اطبای
طب سنتی از
بقراط و
جالینوس گرفته تا
حکیم مؤمن و
عقیل خراسانی و گاه پزشکان اروپایی مطرح کرده‌اند و حتی روایتی در رد یا تایید آن به
چشم نمی‌خورد. مؤلف انگیزه اش را از نگارش این اثر ترغیب بیشتر
مردم به استفاده از
گیاهان و مصرف کمتر داروهای شیمیایی بیان کرده است.
کتاب مشتمل بر یک مقدمه و متن اثر است. در مقدمه مطالبی با عناوین سبزی‌ها و گیاهان،
سبزیجات ،
نشاط و شادی، و
آداب خوردن میوه‌ها بیان شده است. متن کتاب نیز بر اساس
حروف الفبا تنظیم و به حرف یاء در جلد پنجم ختم شده است.
دایرة المعارف طب اسلامی از حیث روش نوشتاری به گونه‌ای تحقیقی و علمی است که برای هر کس قابل فهم نیست و علاوه بر لغات انگلیسی،
عربی، فارسی قدیم و احیانا اردو و سانسکریت و سایر
زبان‌ها در آن آورده شده است. بدین جهت- به رغم فارسی بودن آن- مؤلف به ناچار برخی از لغات مشکل و ناآشنا در آخر کتاب را توضیح داده است. با این حال این اثر شاید مفصل‌ترین مجموعه طبی به
زبان فارسی باشد و از آنجا که مجموعه‌ای از
آیات ،
روایات و اقوال پزشکان سنتی است برای همه قابل استفاده است.
در این کتاب اضافه بر
آیات و
روایات اسلامی، کلمات
انبیاء گذشته و شاگردان آنان و حکماء و
فلاسفه جهان به علاوه دانشمندان طب پس از
پیامبر و
امامان مانند
جابر بن حیان شاگرد
امام صادق علیه‌السلام و
هشام و
مفضل و
کندی و
ابن سینا و
زکریای رازی و دیگر دانشمندان اسلامی آورده شده و با پزشکی جدید نیز تطبیق داده شده است؛ بدین جهت تا کنون موسوعه‌ای طبی با این گستردگی نوشته نشده بود، لذا لازم است پژوهشگران و
جوانان این مطلب را با دقت مورد مطالعه و بررسی و تحقیق قرار دهند و تجزیه و تحلیل و تجربه علمی و عملی در این آن به کار برند. نویسنده متذکر شده است که در این
کتاب گاه
اسم و خواص و محل رویش و سائر ممیزات گیاهی از دانشمندان متعدد نقل شده است که در ظاهر تکراری به نظر می‌رسد، ولی معلوم است که تکرار این مطب نیست، بلکه نظرات دانشمندان است که به نظر تکراری می‌آید در صورتی که در هر یک از گفتارها نکاتی تازه وجود دارد. در این کتاب گاهی
الفاظ و کلمات بزرگان طبی را عینا نقل کردیم، لذا در برخی از عبارات همان فارسی قدیم آمده است و در برخی از موارد نیز برای آسان شدن مطلب عبارات را تغییر دادیم.
از سوی دیگر مؤلف مطالبی از طب جدید نیز نقل می‌کند.
(همان، ج۱، ص۴۹۵). که البته این مباحث در مقایسه با مطالب دیگر کم است.
دایرة المعارف بزرگ اسلامی از سال ۱۳۸۴ ش به بعد توسط انتشارات ارمغان یوسف
قم چاپ و منتشر شده است. فهرست مطالب هر یک از مجلدات در ابتدا و فهرست منابع و مآخذ در انتهای همان جلد آمده است.
نرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
