دافِق (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
دافِق:
(خُلِقَ مِن مَّاء دَافِقٍ)دافِق، اسم فاعل، از مادّه «دَفْق» و «دُفوق» به معنی «آبی که با فشار
جریان دارد» (ریزنده) و در
آیه مورد بحث، منظور
نطفه انسان است که با
فشار از پشت
پدر به
رحم مادر می‌جهد.
به موردی (مواردی) از کاربرد دافِق در
قرآن، اشاره می‌شود:
(خُلِقَ مِن مَّاء دَافِقٍ یَخْرُجُ مِن بَیْنِ الصُّلْبِ وَ التَّرَائِبِ) «از آبی
جهنده آفریده شده است، آبی که از میان
پشت و سینه‌ها خارج می‌شود! »
علامه طباطبایی در
المیزان می‌فرماید: آبی را که با
سرعت و فشار جریان داشته باشد
آب دافق گویند، که در اینجا منظور نطفه آدمی است، که با فشار از
پشت پدر به
رحم مادر منتقل می‌شود، و این جمله جواب از استفهامی تقدیری است که جمله (مِمَّ خُلِقَ) آن را می‌فهماند (و آن همین است که بعد از
اندیشیدن، از خود می‌پرسد من از چه
خلق شده‌ام؟ جوابش هم جمله مورد بحث است که می‌فرماید از آبی
جهنده).
این آیه اشاره به چگونگی
آفرینش انسان است، می‌فرماید: «
انسان از یک آب
جهنده آفریده شده است، آبی که خارج می‌شود از میان پشت و سینه‌ها!».
قبل از هر چیز باید به این نکته مهم توجه داشت که در آیات مورد بحث تنها سخن از نطفه مرد در میان است؛ زیرا تعبیر به «ماء دافق» (آب
جهنده) درباره نطفه مرد صادق است نه
زن، و همان است که ضمیر «یَخْرُجُ» به آن بازمی‌گردد و می‌گوید: «این آب
جهنده از میان
صلب و
ترائب بیرون می‌آید».
روی این حساب شرکت دادن زن در این مبحث قرآنی مناسب به نظر نمی‌رسد، بلکه مناسب‌ترین تعبیر همان است که گفته شد قرآن به یکی از دو جزء اصلی نطفه که همان نطفه مرد است و برای همه
محسوس می‌باشد، اشاره کرده، و منظور از «صلب» و «ترائب» قسمت پشت و پیش روی انسان است، چرا که آب نطفه مرد از میان این دو خارج می‌شود.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «دافِق»، ج۲، ص۴۴-۴۵.
