دادگستر جهان (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اثر آیت‌الله ابراهیم امینی، از کتاب‌های عمومی در مباحث
مهدویت بوده که به شرح احوال و پاسخ به شبهاتی درباره
امام مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف پرداخته و به
زبان فارسی، در سال ۱۳۴۶ ش نوشته شده است. نویسنده انگیزه خود را از نگارش، رخنه شبهات در اعتقادات جوانان و دانش آموختگان می‌داند که از سوی نویسندگان، پاسخی مناسب و شایسته نگرفته‌اند.
کتاب با دو مقدمه از مؤلف آغاز و مطالب در در دوازده فصل، به شیوه مناظره‌ای، ارائه شده است.
نویسنده، با استناد به یافته‌های عقلی و نقلی محدثان،
مفسران و مورخان
امامیه و عامه و نیز دستاوردهای علوم تجربی، به تشکیک‌های گوناگون درباره مهدویت پاسخ داده است.
وی، آغاز عقیده به مهدویت را
زمان پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم دانسته و پس از بررسی شخصیت و نسب امام عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف ، ادعای مهدی بودن محمد حنفیه، اعتقاد
زیدیه به مهدویت محمد بن عبدالله بن حسن و باور
واقفیه به عروج
امام صادق علیه‌السّلام را رد کرده و به رد این نکته که منشا مهدویت از تعالیم یهود و زرتشتی بوده و عبدالله سبا، در ایجاد این باور نقش داشته، پرداخته است.
مباحث، به صورت عمده، به شکل پرسش و پاسخ بین برخی از فرهیختگان تنظیم شده و با استفاده از روایات
معصومین علیه‌السّلام ، مطالب ارزنده‌ای ارائه شده است.
نویسنده به دنبال اثبات آن است که انتظار فرج، یکی از بزرگ‌ترین راه‌های پیروزی است و هر گروهی که چراغ امید در دل شان خاموش شد، هرگز روی سعادت و کامیابی را نخواهد دید ولی افرادی که در انتظار خوشبختی هستند، باید راه‌های رسیدن به هدف را هموار ساخته و برای بهره برداری از مقصد، خود را آماده سازند.
در مقدمات، ضمن بررسی آینده
جهان از نظر
شیعه، به این نکته اشاره شده است که
اسلام با جهانی شدن مخالف نبوده، بلکه خود داعیه جهانی دارد؛ اما در شرایط کنونی، این پروسه به نفع فرهنگ غرب تمام خواهد شد و فرهنگ‌های دیگر از جمله اسلام، در برابر مادی گری غرب، در معرض تهدیدی جدی است.
در فصل اول، با اشاره به چند
حدیث نبوی، از آن‌ها چنین استفاده شده است که موضوع «مهدی» و «قائم» در زمان
رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم امر روشنی بوده و ایشان ضمن اشاره به علامات و آثار آن حضرت، همیشه می‌فرمود: مهدی و قائم موعود، از عترت من خواهد بود.
دوم، اختصاص دارد به اثبات این مطلب که علاوه بر وجود احادیث مهدویت در کتاب‌های
اهل سنت، این احادیث از
تواتر و اطمینان بالایی برخوردار می‌باشند.
در سوم، با اشاره به این که موضوع مهدویت و منجی در صدر اسلام، امری قطعی بوده و مردم فقط در فروعش بحث می‌کردند، به معرفی مدعیان دروغین مهدویت پرداخته است.
چهارم، به نقد این نظریه پرداخته که مهدویت شیعه، برگرفته از سایر عقاید و ادیان بوده و ضمن بررسی عقیده مهدویت در ادیان دیگر، دیگاه
قرآن نسبت به این آموزه را تحلیل کرده است.
در پنجم، رابطه
نبوت عامه و
امامت بررسی شده و بعد از اقامه
برهان عقلی و نقلی بر امامت، بودن
امام زمان عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف در عالم هورقلیا نقد شده است.
نویسنده در فصول بعدی، به اثبات حجیت احادیث
اهل بیت علیه‌السّلام برای همه
مسلمانان پرداخته و ضمن معرفی پدر و مادر امام زمان عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف ، نظر علمای اهل سنت پیرامون تولد مهدی را بررسی کرده است.
وی با اشاره به این مطلب که دین اسلام شامل دو دسته از احکام فردی و اجتماعی است، به تبیین برخی از احکام اجتماعی پرداخته و در ادامه، تشکیل حکومت اسلامی را به عنوان تنها راه رسیدن به عرصه عملی این قوانین معرفی کرده است.
وی پس از بیان
آیات و
روایات متعدد و اثبات این که تشکیل حکومت اسلامی در همه زمان‌ها، یکی از اصول پذیرفته شده اسلامی است، به این نکته اشاره کرده که شاید برخی افراد به بهانه وجود چند حدیث، از انجام این وظیفه بزرگ شانه خالی کرده و خویشتن را با انجام برخی مراسم مذهبی دلخوش بدارند؛ به همین جهت در ادامه مطالب، به بررسی و نقد این روایات پرداخته است.
ایشان روایات مذکور را به پنج دسته تقسیم کرده که یکی از آن‌ها، روایت معروف «کل رایة» است. وی در نقد و بررسی این روایت معتقد است این احادیث، تنها قیام‌هایی را مردود می‌شمارد، که رهبر آن، مدعی مهدویت بوده و به عنوان قائم آل محمد قیام کند، یا هدف غیر الهی داشته باشد و یا بدون تهیه مقدمات لازم و قبل از فرا رسیدن زمان مناسب، اقدام شود.
غیبت صغری و
کبری،
نواب اربعه، فلسفه طولانی شدن غیبت، مهدی در کتب اهل سنت، علائم و شرایط ظهور، یاوران وی، احادیث، منابع، تالیفات و اقوال بزرگان اهل سنت، از دیگر مباحث کتاب است.
نگارنده شروع عقیدۀ به
مهدویت را از زمان
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و اله‌و‌سلم) می‌داند و شخصیت و تبار امام را بررسی می‌کند. او همچنین ادعای مهدی بودن
محمد بن حنفیه، اعتقاد
زیدیه به مهدویت
محمد بن عبدالله بن حسن و باور
واقفیه به عروج
امام صادق (علیه‌السّلام) را رد می‌کند و این نکته را که منشا مهدویت از تعالیم
یهود و زرتشتی است و
عبدالله بن سبا در ایجاد آن نقش داشته، مردود می‌داند.
عالم غیب و
امام عصر (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف)، امامت کودک پنج ساله، فلسفۀ طولانی شدن غیبت، مهدی (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) در کتاب‌های
اهل سنت، نشانه‌ها و شرایط ظهور، یاوران حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف)، چگونگی ظهور و
احادیث، منابع، نگارش‌های و سخنان و دیدگاه‌های بزرگان اهل سنت دربارۀ حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف)، طول عمر، محل زندگی حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) و
جهان در عصر آن حضرت، از مباحث مهم دادگستر جهان است.
فهرست مطالب در ابتدا و فهرست مدارک و مآخذ در انتهای کتاب آمده است.
کتاب تا کنون افزون بر بیست بار چاپ و به برخی از زبان‌ها نیز ترجمه شده است.
کتاب در
سال ۱۳۴۷ ش با تغییرات و اضافاتی تجدید چاپ شده، مطالب آن در ۱۳۶۶ ش بررسی گردیده و با توضیحات و اضافاتی سودمند، به شکلی جدید به چاپ رسیده و در ۱۳۸۷ ش برنده جایزه کتاب برگزیده اولین دوره «کتاب سال ولایت» گردیده است.
پاورقی‌ها بیشتر به ذکر منابع اختصاص دارد.
نرم افزار کتابخانه مهدویت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
فرهنگنامه مهدویت، سلیمیان، خدامراد، ص۲۲۳، برگرفته از مقاله «دادگستر جهان».
