دادسرا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
دادسرا یک مرجع قضایی است که وظیفه رسیدگی به جرایم را به صورت مقدماتی برعهده دارد. اگر فردی قصد شکایت از فرد دیگر را دارد ابتدا باید به دادسرا مراجعه نماید تا با تنظیم
شکواییه رسیدگی‌های مقدماتی آغاز گردد. بنابراین این نهاد قانونی در حوزه قضائی هر شهرستان در معیت دادگاه‌انجام وظیفه می‌کند و عهده‌دار کشف
جرم،
تعقیب متهم، اقامه دعوی و اعلام جرم از جنبه
حق‌اللهی و حفظ
حقوق عمومی و
حدود اسلامی، و... می‌باشد. در این تحقیق به مفهوم حقوقی، مقامات دادسرا، سازمان دادسرا، وظایف و فایده‌ی تشکیل آن پرداخته می‌شود.
تعریف: دادسرا سازمانی است که وظیفۀ آن حفظ حقوق عامه، نظارت بر حسن اجرای قوانین و
تعقیب کیفری بزهکاران است.
قضات دادسرا قضات تحقیقی هستند که از حیث رتبه، مقام، مصونیت قضایی، حقوق و مزایا و مسئولیت‌های انتظامی، تفاوتی با سایر قضاتی که در محاکم شاغل هستند، ندارند. برای قضات دادسراها عناوین و مشاغل قضایی زیر پیش‌بینی شده است:
۱)
دادستان یا مدعی‌العموم، مقامی که برای حفظ حقوق عمومی و نظارت بر حسن اجرای قوانین و
تعقیب کیفری بزهکاران بر اساس مقررات انجام وظیفه می‌نماید. در هر دادسرا، دادستان رئیس دادسرا است. دادستان بنام جامعه، جرائم را تحت
تعقیب قرار می‌دهد. ارجاع پرونده به بازپرس و اظهارنظر در مورد کلیه قرارهای دادیار و قرارهای
منع تعقیب،
موقوفی تعقیب، صدور کیفر خواست و حضور در دادگاه مربوطه، از جمله وظایف و اختیارات دادستان است. (ماده ۳)
۲) معاون دادسرا: شخصی است که تحت نظارت دادستان، قسمتی از وظایف دادسرا را انجام می‌دهد و در غیاب دادستان جانشین او می‌باشد.
۳) دادیار: دادیار صاحب مَنصبی است که به نمایندگی از طرف دادستان انجام وظیفه می‌کند. دادیار اگر عهده‌دار انجام تحقیقات مقدماتی شود باید کلیه قرارهای خود را به تائید دادستان یا معاون وی یا دادیار اظهارنظر برساند. در عمل دادیاران به ۵ گروه تقسیم می‌شوند:
ا) دادیار تحقیق.
ب) دادیار اظهارنظر.
ج) دادیار اجرای احکام.
د) دادیار ناظر زندان.
ذ) دادیار نماینده دادستان در دادگاه.
۴)
بازپرس: بازپرس که از وی به عنوان قاضی تحقیق یا مستنطق یاد شده، مقامی است که تحقیق مقدماتی جرایم و جمع‌آوری دلایل به نفع یا ضرر
متهم برعهده اوست و تحت نظارت دادستان به انجام وظایف قانونی خود می‌پردازد. عمده‌ترین تفاوت کار دادیار و بازپرس امکان اختلاف نظر با دادستان توسط بازپرس است که مرجع حل اختلافشان
دادگاه عمومی خواهد بود همچنین دادیار باید برای اقدام به هر کاری از طرف دادستان مامور گردد ولی، بازپرس در مواردی می‌تواند راساً شروع به کار کند و در مواردی نیز از دادستان اجازه کسب نماید.
دادسرا دارای سازمان‌های گوناگون و مختلفی می‌باشند که عبارتند از:
این دادسرا شامل دو دادسرای زیر می‌باشد:
۱) دادسرای دیوان عالی کشور: این دادسرا از دادستان کل کشور، یک نفر معاون اول و تعدادی معاون و دادیار تشکیل می‌شود. این دادسرا در معیت شعب دیوان عالی کشور در تهران تشکیل می‌شود؛ ولی، صلاحیت دادسرا مانند دیوان به کل کشور باز می‌گردد. که وظیفه دارد در هیئت عمومی
دیوان عالی کشور شرکت نماید و برای ایجاد
وحدت رویه قضایی، تقاضای
اعاده دادرسی، اظهارنظر مستدل نماید.
۲) دادسرای عمومی: این دادسرا از دادستان عمومی و به تعداد لازم دادیار، معاون قضایی و اداری، کارمند دفتری و بایگانی تشکیل می‌شود.
که شامل دادسراهای زیر می‌باشد:
۱) دادسرای نظامی: برای رسیدگی به جرائم خاص نظامی یا انتظامی اعضای ارتش، نیروی انتظامی و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در معیت محاکم نظامی تشکیل می‌شود.
۲) دادسرای ویژه روحانیت: این دادسرا به منظور پیش‌گیری از نفوذ افراد منحرف و تبهکار در حوزه‌های علمیه، حفظ حیثیت روحانیت و به کیفر رساندن روحانیون متخلف، در خردادماه سال ۱۳۶۶ تشکیل و آیین‌نامۀ آن در خردادماه ۱۳۶۹ به تصویب رهبر معظم انقلاب (مدظله‌العالی) رسید.
۱) جلوگیری از
اطاله دادرسی در محاکم دادگستری.
۲) انجام تحقیقات لازم و کافی در دادسرا، برای صدور حکم در دادگاه.
۱) کشف و
تعقیب متهم به جرم.
۲) اقامه دعوا از جنبه حق الهی.
۳) حفظ حقوق عمومی و حدود اسلامی.
۴) اجرای حکم کیفری.
۱- افسران، قاسم، علوی، سید ابوذر، آیین دادرسی مدنی در آئینۀ نمودار، تهران، نگاه بینه، چ اوّل، ۱۳۸۵، ص۸۶.
۲- آخوندی، محمود، آئین دادرسی کیفری، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چ هفتم، ج۳، ۱۳۸۲، ص۵۱-۸۱.
۳- حبیبی‌تبار، جواد، نهاد دادسرا، قم، گام به گام، چاپ اوّل، ۱۳۸۱، ص۶۵تا ۸۷.
•
سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «دادسرا»، تاریخ بازیابی:۱۴۰۰/۰۲/۱۳.
