• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

خَطَر (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





خَطَر (به فتح خاء و طاء، بر وزن شرف) از واژگان نهج البلاغه به معنای مشرف شدن به هلاکت و نیز به معنی شرف و والا مقامی است. این واژه دارای مشتقاتی است که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، مانند: خُطُور (به ضم خاء و طاء) به معنای یادآوری و خاطر (به فتح خاء) به معنای چیزی که در قلب خطور کند و بمعنی قلب نیز آید. این واژه بیست و سه بار در نهج البلاغه آمده است.



خَطَر دارای معانی بخصوصی است، به معنای مشرف شدن به هلاکت آمده است. «الخطر: الاشراف علی هلکة» و نیز به معنی شرف و والا مقامی است. خُطُور به معنای یادآوری است «خطر الامر بباله خطورا: لاح فی فکره ذکره بعد نسیان». خاطر چیزی که در قلب خطور کند و بمعنی قلب نیز آید. جمع خاطر، خواطر است و جمع خطر، خطرات آید.


امام علی (علیه‌السلام) خطاب به دنیا فرموده: «فَعَيْشُكِ قَصِيرٌ، وَخَطَرُكِ يَسِيرٌ، وَأَمَلُكِ حَقِيرٌ» (زندگى تو كوتاه، موقعيّت تو كم و آرزوى تو پست است.) (شرح‌های حکمت: )
در رابطه با غصب خلافت به اهل مصر نوشته: «فَوَاللهِ مَا كَانَ يُلْقَى فِي رُوعِي، وَلاَ يَخْطُرُ بِبَالِي، أَنَّ الْعَرَبَ تُزْعِجُ هذَا الاَْمْرَ مِنْ بَعْدِهِ(صلى الله عليه وآله) عَنْ أَهْلِ بَيْتِهِ» «به خدا قسم به قلب من‌ انداخته نمی‌شد و به فکرم خطور نمی‌کرد که عرب امر خلافت را بعد از آن حضرت از اهل بیتش به جائی نقل می‌کند.» (شرح‌های نامه: )
جمع خاطر، خواطر است به هر دو معنی گذشته که در خطبه ۹۱ آمده، و جمع خطر، خطرات آید چنانکه در خطبه ۹۱ دیده می‌شود. «مِنْ خَطَرَاتِ الْوَسَاوِسِ» (از خطر وسوسه‌ها) (شرح‌های خطبه: )


واژه خطر بیست و سه بار در نهج آمده است. این ماده در قرآن مجید به کار نرفته است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۳۴۹-۳۵۰.    
۲. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۳، ص۲۹۱.    
۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۷۸۶، حکمت ۷۲.    
۴. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۳، ص۱۶۷، حکمت ۷۷.    
۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۴۸۱، حکمت ۷۷.    
۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۴۹، حکمت ۷۷.    
۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۶۹.    
۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۷۰.    
۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۲، ص۴۵۷.    
۱۰. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۱، ص۱۱۳.    
۱۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۸، ص۲۲۶.    
۱۲. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۷۴۱، نامه ۶۲.    
۱۳. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۳، ص۱۳۰، نامه ۶۲.    
۱۴. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج، ص۴۵۱، نامه ۶۲.    
۱۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۰۵، نامه ۶۲.    
۱۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۳۳۶.    
۱۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۳۳۸.    
۱۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۱، ص۲۳۳.    
۱۹. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۰، ص۳۵۸.    
۲۰. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۷، ص۱۵۲.    
۲۱. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۱۸۲، خطبه ۹۰.    
۲۲. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۱، ص۱۶۱، خطبه ۸۹.    
۲۳. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۱۲۵، خطبه ۹۱.    
۲۴. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۸۱، خطبه ۹۱.    
۲۵. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۶۹۴.    
۲۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۷۰۹.    
۲۷. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۴، ص۴۴.    
۲۸. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۶، ص۳۱۵.    
۲۹. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۶، ص۴۰۸.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «خطر»، ج۱، ص۳۴۹-۳۵۰.    






جعبه ابزار