خَصْل (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خَصْل (به فتح خاء و سکون راء) و خَصله (به فتح خاء) از
واژگان نهج البلاغه به معنای
فضیلت و
رذیلت، ولی اکثریت آن در فضیلت است. این واژه سیزده بار در
نهج البلاغه آمده است.
خَصْل و
خَصله به معنای فضیلت و رذیلت، ولی اکثریت آن در فضیلت آمده است. جمع آن خِصال می‌باشد.
امام علی (علیه‌السلام) در رابطه با آنانکه با
دست و
زبان و
قلب،
نهی از منکر می‌کنند فرموده:
«فَمِنْهُمُ الْمُنْكِرُ للْمُنْكَرِ بيَدِهِ وَلِسَانِهِ وَقَلْبِهِ فَذَلِكَ الْمُسْتَكْمِلُ لِخِصَالِ الْخَيْرِ، وَمِنْهُمُ الْمُنْكِرُ بِلِسَانِهِ وَقَلْبهِ وَالتَّارِكُ بِيَدِهِ فَذلِكَ مُتَمَسِّكٌ بِخَصْلَتيَنِ مِنْ خِصَالِ الْخَيْرِ وَمُضَيِّعٌ خَصْلَةً...» (گروهی از مردم با دست و زبان و قلب به مبارزه با منکرات بر می‌خیزند، آنها تمام خصلت‌های نیک را بطور کامل در خود جمع کرده‌اند، گروهی دیگر تنها با زبان و قلب به مبارزه بر می‌خیزند امّا با دست نه؛ اینها به دو خصلت نیک، تمسّک جسته‌اند و یکی را از دست داده‌اند، گروهی دیگر تنها با قلبشان مبارزه می‌کنند و امّا مبارزه با دست و زبان را ترک کرده‌اند، این گروه بهترین خصلت‌ها را از این سه، ترک گفته و تنها یکی را گرفته‌اند...)
(شرح‌های حکمت:
)
و نیز فرموده:
«خِيَارُ خِصَالِ النِّسَاءِ شِرَارُ خِصَالِ الرِّجَالِ: الزَّهْوُ وَالْجُبْنُ وَالْبُخْلُ» «بهترین فضیلت‌های زنان بدترین رذیلت‌های مردان است:
تکبر و
ترسوئی و
بخل. زیرا زن اگر متکبر باشد مردان دیگر را به خود راه نمی‌دهد، و اگر بخیل باشد مال خود و مال شوهرش را حفظ می‌کند و اگر
ترسو باشد از هر چیز که پیش آید مرعوب می‌شود. (در نتیجه محفوظ می‌ماند)»
(شرح‌های حکمت:
)
واژه خصل در قرآن مجید نیامده ولی سیزده بار در نهج آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «خصل»، ج۱، ص۳۴۴-۳۴۵.
