• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

خَصْل (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





خَصْل (به فتح خاء و سکون راء) و خَصله (به فتح خاء) از واژگان نهج البلاغه به معنای فضیلت و رذیلت، ولی اکثریت آن در فضیلت است. این واژه سیزده بار در نهج البلاغه آمده است.



خَصْل و خَصله به معنای فضیلت و رذیلت، ولی اکثریت آن در فضیلت آمده است. جمع آن خِصال می‌باشد.


امام علی (علیه‌السلام) در رابطه با آنانکه با دست و زبان و قلب، نهی از منکر می‌کنند فرموده: «فَمِنْهُمُ الْمُنْكِرُ للْمُنْكَرِ بيَدِهِ وَلِسَانِهِ وَقَلْبِهِ فَذَلِكَ الْمُسْتَكْمِلُ لِخِصَالِ الْخَيْرِ، وَمِنْهُمُ الْمُنْكِرُ بِلِسَانِهِ وَقَلْبهِ وَالتَّارِكُ بِيَدِهِ فَذلِكَ مُتَمَسِّكٌ بِخَصْلَتيَنِ مِنْ خِصَالِ الْخَيْرِ وَمُضَيِّعٌ خَصْلَةً...» (گروهی از مردم با دست و زبان و قلب به مبارزه با منکرات بر می‌خیزند، آنها تمام خصلت‌های نیک را بطور کامل در خود جمع کرده‌اند، گروهی دیگر تنها با زبان و قلب به مبارزه بر می‌خیزند امّا با دست نه؛ اینها به دو خصلت نیک، تمسّک جسته‌اند و یکی را از دست داده‌اند، گروهی دیگر تنها با قلبشان مبارزه می‌کنند و امّا مبارزه با دست و زبان را ترک کرده‌اند، این گروه بهترین خصلت‌ها را از این سه، ترک گفته و تنها یکی را گرفته‌اند...) (شرح‌های حکمت: )
و نیز فرموده: «خِيَارُ خِصَالِ النِّسَاءِ شِرَارُ خِصَالِ الرِّجَالِ: الزَّهْوُ وَالْجُبْنُ وَالْبُخْلُ» «بهترین فضیلت‌های زنان بدترین رذیلت‌های مردان است: تکبر و ترسوئی و بخل. زیرا زن اگر متکبر باشد مردان دیگر را به خود راه نمی‌دهد، و اگر بخیل باشد مال خود و مال شوهرش را حفظ می‌کند و اگر ترسو باشد از هر چیز که پیش آید مرعوب می‌شود. (در نتیجه محفوظ می‌ماند)» (شرح‌های حکمت: )


واژه خصل در قرآن مجید نیامده ولی سیزده بار در نهج آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۳۴۴.    
۲. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۵، ص۳۶۳.    
۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۸۷۰، حکمت ۳۶۴.    
۴. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۳، ص۲۴۳، حکمت ۳۷۴.    
۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۵۴۲، حکمت ۳۷۴.    
۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۳۱، حکمت ۳۷۴.    
۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۲۵.    
۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۲۶.    
۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۵، ص۱۱۳.    
۱۰. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۱، ص۴۶۴.    
۱۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۹، ص۳۱۱.    
۱۲. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۸۲۷، حکمت ۲۲۵.    
۱۳. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۳، ص۲۰۵، حکمت ۲۳۴.    
۱۴. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۵۰۹، حکمت ۲۳۴.    
۱۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۸۹، حکمت ۲۳۴.    
۱۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۶۱۰.    
۱۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۶۱۱.    
۱۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۳، ص۷۸۳.    
۱۹. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۱، ص۳۰۳.    
۲۰. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۹، ص۶۵.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «خصل»، ج۱، ص۳۴۴-۳۴۵.    






جعبه ابزار