خوف و عمل به تکلیف (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
در
قرآن کریم
خوف از
خدا، زمینه عمل به تکالیف
خدا معرفی شده است.
در
سوره بقره آیه ۴۰
خوف از خدا، زمینه عمل به تکالیف
خدا معرفی شده است :
یبنی اسرءیل اذکروا نعمتی التی انعمت علیکم واوفوا بعهدی اوف بعهدکم وایـی فارهبون. «ای فرزندان
اسرائیل نعمتهایم را که بر شما ارزانی داشتم به یاد آرید و به پیمانم
وفا کنید تا به پیمانتان
وفا کنم و تنها از من بترسید.»
مقصود از «عهدی» بنا بر قولی، تکالیف و
اوامر و
نواهی خداست.
داستان
خلافت آدم در
زمین و بزرگداشت او از سوی فرشتگان، و سپس فراموش کردن پیمان الهی و خارج شدن او از بهشت و همچنین
توبه او را در آیات گذشته شنیدیم، و از این ماجرا این اصل اساسی روشن شد که در این جهان، همواره دو نیروی مختلف
حق و
باطل در برابر هم قرار دارند و مشغول مبارزه‌اند، آن کس که تابع
شیطان شود، راه باطل را انتخاب کند، سرانجامش دور شدن از بهشت و سعادت و گرفتاری در رنج و درد است، و به دنبال آن پشیمانی.
به عکس، آنها که خط فرمان پروردگار را بدون اعتنا به
وسوسه‌های شیاطین و
باطل گرایان ادامه دهند، پاک و آسوده از درد و رنج خواهند زیست.
و از آنجا که داستان نجات
بنی اسرائیل از چنگال
فرعونیان و خلافت آنها در
زمین، سپس فراموش کردن پیمان الهی و گرفتار شدن آنها در چنگال رنج و بدبختی، شباهت زیادی به داستان
آدم دارد، بلکه فرعی از آن اصل کلی محسوب می‌شود، خداوند در
آیه مورد بحث و دهها آیه بعد از آن، فرازهای مختلفی از زندگی بنی اسرائیل و سرنوشت آنها را بیان می‌کند، تا آن درس تربیتی که
با ذکر سرنوشت آدم، آغاز شد در این مباحث تکمیل گردد.
روی سخن را به بنی اسرائیل کرده چنین می‌گوید: "ای بنی اسرائیل به خاطر بیاورید نعمتهای مرا که به شما بخشیدم، و به
عهد من
وفا کنید تا من نیز به عهد شما وفا کنم، و تنها از من بترسید" (یا بنی اسرائیل اذکروا نعمتی التی انعمت علیکم و اوفوا بعهدی اوف بعهدکم و ایای فارهبون).
در حقیقت این سه دستور (یادآوری نعمتهای بزرگ
خدا، وفای به عهد پروردگار، و ترس از نافرمانی او) اساس تمام برنامه‌های الهی را تشکیل می‌دهد.
یاد نعمتهای او
انسان را به معرفت او دعوت می‌کند، و حس شکرگزاری را در انسان بر می‌انگیزد، سپس توجه به این نکته که این نعمتها بی قید و شرط نیست و در کنار آن خدا عهد و پیمانی گرفته، انسان را متوجه تکالیف و مسئولیتهایش می‌کند، و بعد از آن نترسیدن از هیچکس و هیچ مقام در راه انجام وظیفه سبب می‌شود که انسان همه موانع را در این راه از پیش پای خود بر دارد و به مسئولیتها و تعهدهایش وفا کند، چرا که یکی از موانع مهم این راه ترسهای بی دلیل از این و آن است، به خصوص در مورد بنی اسرائیل، که سالها زیر
سیطره فرعونیان قرار داشتند و
ترس جزء بافت وجود آنها شده بود.
جالب اینکه طبق تصریح بعضی از مورخان
قرآن، سوره
بقره نخستین سوره‌ای است که در
مدینه نازل شد، و قسمت مهمی از آن در باره
یهود، بحث می‌کند، زیرا یهود در آنجا معروفترین جمعیت پیروان
اهل کتاب بودند، و قبل از ظهور پیامبر -صلی الله علیه وآله- طبق کتب مذهبی خود انتظار چنین ظهوری را داشتند و دیگران را به آن
بشارت می‌دادند، از نظر اقتصادی نیز وضع آنها بسیار خوب بود، و روی هم رفته، نفوذ عمیقی در
مدینه داشتند.
اما
با ظهور اسلام، اسلامی که راههای منافع نامشروع آنها را می‌بست و جلو انحرافات و خودکامگی‌های آنهای را می‌گرفت، نه تنها غالبا دعوت
اسلام را نپذیرفتند، بلکه در آشکار و نهان بر ضد اسلام
قیام کردند، همان مبارزه‌ای که هنوز هم بعد از چهارده
قرن ادامه دارد.
آیه فوق و آیات بعد نازل شد و آنها را زیر شدیدترین رگبار سرزنشهای خود گرفت، و آن چنان
با ذکر دقیق قسمتهای حساس تاریخشان آنها را تکان داد که هر کس کمترین روح حق جویی داشت بیدار گشت به سوی اسلام آمد، بعلاوه درس آموزنده‌ای بود برای همه مسلمانها.
در آیات آینده به خواست خدا فرازهایی از قبیل نجاتشان از چنگال
فرعون، شکافتن
دریا و
غرق شدن فرعونیان،
میعادگاه موسی در
کوه طور،
گوساله پرستی بنی اسرائیل در
غیبت موسی، دستور
توبه خونین و نازل شدن نعمتهای ویژه خدا بر آنها، و مانند آن خواهیم خواند که هر کدام درس یا درسهای آموزنده‌ای در بر دارد.
۲- دوازده پیمان
خدا با یهود چه بود؟
آن گونه که از آیات
قرآن استفاده می‌شود این پیمان همان
پرستش خداوند یگانه، نیکی به
پدر و
مادر، بستگان،
یتیمان، و مستمندان، و
خوشرفتاری با مردم، بر پا داشتن
نماز، ادای
زکات، دوری از اذیت و آزار، و خونریزی بوده است.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «خوف».
