• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

خَطاء (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





خَطاء (به فتح خاء و طاء) از واژگان نهج البلاغه به معنای اشتباه است. خَطيئه (به فتح خاء و کسر طاء) به معنای خطای عمدی و گناه است. این واژه سی و پنج بار در نهج البلاغه آمده است.



خَطاء به معنای اشتباه آمده است. ناگفته نماند: خطاء و اشتباه سه گونه است.
اوّل: آنکه کار ناشایستی را از روی عمد و بی‌اعتنائی انجام دهد، اینگونه خطا، گناه و موجب عقاب است تمام خطاهائی که در جای گناهانت آمده از این قسم هستند.
دوم: اینکه کار شایسته‌ای را قصد کند ولی اشتباه کرده خلاف آنرا انجام دهد مثل اینکه می‌خواست پرنده‌ای را شکار کند، اشتباها انسانی را کشت، این خطا عفو شده است و تبعات بخصوصی دارد.
سوم: آنکه کار خلافی را اراده کند ولی اشتباها کار خوب انجام شود اینگونه شخص درباره اراده‌اش مذموم است و درباره کارش نیز ممدوح نیست.
خَطیئه به معنای خطای عمدی و گناه است.


امام علی (علیه‌السلام) درباره معنی اوّل فرموده: «وَإِنَّ الخَطَايَا خَيْلٌ شُمُسٌ حُمِلَ عَلَيْهَا أَهْلُها، وَخُلِعَتْ لُجُمُهَا فَتَقَحَّمَتْ بِهِمْ في النَّارِ» «بدانید گناهان اسبان چموشی هستند که اهل گناهان بر آنها بار شده و لگام‌های آنها رها شده و اهل خود را به آتش داخل کرده‌اند.» (شرح‌های خطبه: ) امام (صلوات‌الله‌علیه) در این سخن تشبیه عجیبی به کار برده که فقط شایسته او در سخن گفتن است.
و درباره دنیا فرموده: «أَنَّ الدَّهْرَ مُوتِرٌ قَوْسَهُ، لاَ تُخْطِىءُ سِهَامُهُ، وَلاَ تُؤْسَى جِرَاحُهُ» «دنیا تیرهای خویش را به کمان گذاشته تیرهایش خطا نمی‌کند، و زخم‌هایش مداوا نمی‌شود.» (شرح‌های خطبه: )
خطیئة به معنای خطای عمدی و گناه است، حضرت در رابطه با زمان آینده فرموده است: «مِنْهُمْ تَخْرُجُ الْفِتْنَةُ، وَإِلَيْهِمْ تَأوِي الْخَطِيئَةُ» (فتنه و فساد از آنان بر مى‌خيزد و خطاها در آنها لانه مى‌كند.) (شرح‌های حکمت: )


واژه خطاء سی و پنج بار در نهج آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۳۴۷.    
۲. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۱، ص۱۲۵.    
۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۵۹، خطبه ۱۶.    
۴. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۱، ص۴۴، خطبه ۱۶.    
۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۵۷، خطبه ۱۶.    
۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۵۵، خطبه ۱۶.    
۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۵۹۴.    
۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج، ص۵۹۹.    
۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱، ص۵۴۸.    
۱۰. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۳، ص۲۲۲.    
۱۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱، ص۲۷۲.    
۱۲. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۲۶۲، خطبه ۱۱۳.    
۱۳. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۱، ص۲۲۳، خطبه ۱۱۲.    
۱۴. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۱۷۰، خطبه ۱۱۴.    
۱۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۵۱، خطبه ۱۱۴.    
۱۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۷۰.    
۱۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۷۵.    
۱۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۵، ص۹۹.    
۱۹. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۸، ص۶۰.    
۲۰. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۷، ص۲۵۰.    
۲۱. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۸۶۹، حکمت ۳۶۱.    
۲۲. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۳، ص۲۴۱، حکمت ۳۶۹.    
۲۳. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۵۴۰، حکمت ۳۶۹.    
۲۴. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۲۷، حکمت ۳۶۹.    
۲۵. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۱۷.    
۲۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۱۸.    
۲۷. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۵، ص۷۴.    
۲۸. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۱، ص۴۵۴.    
۲۹. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۹، ص۲۲۹.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «خطاء»، ج۱، ص۳۴۷.    






جعبه ابزار