• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

خز

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


خزّ به تشدید زاء از انواع حیوانات دریایی می‌باشد. از احکام آن در باب صلات و اطعمه و اشربه سخن گفته‌اند.


خَزّ حیوانی دریایی است.

خزّی که موضوع احکام شرعی واقع شده، خزّ دریایی است؛ لیکن در ماهیت آن اختلاف است.
[۱] مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۸۳، ص۲۱۹.    
[۲] موسوی عاملی، محمد، مدارک الأحکام، ج۳، ص۱۶۷.    

بر اساس روایتی از امام صادق علیه السّلام، خز حیوانی چهارپا است که از آب بیرون می‌آید، یا از آب گرفته می‌شود و حیاتش بستگی به آب دارد و اگر آب نیابد می‌میرد.
[۳] حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج۴، ص۳۶۰.    

بسیاری از فقها همین معنا را برگزیده‌اند.
[۴] حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، ج۲، ص۴۶۹.    
[۵] محقق کرکی، حسین بن علی، جامع المقاصد، ج۲، ص۷۸.    
[۶] عاملی جبعی، علی بن احمد، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ج۱، ص۵۲۷.    
[۷] حسینی عاملی، جواد، مفتاح الکرامة، ج۵، ص۴۴۱.    

در روایتی دیگر از امام باقر علیه السّلام آمده است: خز حیوانی درنده است که در خشکی تغذیه می‌کند و به آب باز می‌گردد.
در روایتی دیگر از امام صادق علیه‌السّلام خز به سگ آبی تعریف شده است و در روایت چهارم، خز دو نوع دانسته شده است: نوعی دارای دندان نیش و نوعی دیگر بدون آن.
[۸] حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج۲۴، ص۱۹۱.    

برخی فقها گفته‌اند: از مجموع روایات به دست می‌آید که خز، چهارپا و از نظر زیستی، خشکی- دریایی است؛ بدین معنا که از آب بیرون می‌آید و در خشکی تغذیه می‌کند و دوباره به آب بازمی‌گردد و در صورت جلوگیری از بازگشت به آب می‌میرد و به آن سگ آبی نیز گویند و دو نوع است.
[۹] بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، ج۷، ص۶۶-۶۸.    

برخی، خز را همان «قندس» دانسته‌اند.
[۱۰] حلی، ابن ادریس، السرائر، ج۳، ص۱۰۲-۱۰۳.    
سپس در تعریف قندس اختلاف کرده‌اند. بعضی قندس را به حیوانی دریایی تعریف کرده‌اند با دمی کلفت و رنگی سرخ.
[۱۱] مفاتیح الشرائع، ج۱، ص۱۰۹.

از شهید اوّل نقل شده که ایشان از برخی کسانی که زیاد سفر می‌کرده‌اند شنیده که قندس دو گونه است:
یکی دارای الْیه (دنبه و سرین) و دیگری دارای دم. اوّلی خز و دومی سگ آبی است.
[۱۲] اصفهانی، محمد بن حسن، کشف اللثام، ج۳، ص۱۹۱.    

برخی گفته‌اند: ممکن است خز مفهومی عام باشد، دارای مصادیق متعدد، همچون قندس و سگ آبی.
[۱۳] نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۸، ص۹۴.    

درباره خز، اختلاف دیگری نیز وجود دارد و آن اینکه آیا خز امروزی همان خز عصر صدور روایات است تا مشمول احکام آن قرار گیرد یا با آن تفاوت دارد؟
بعضی گفته‌اند: خز معروف امروزی در خشکی زندگی می‌کند و حیاتش وابسته به آب نیست؛ همچنین کرک آن در حدّی نیست که از آن لباس تهیه شود؛ از این رو، جریان حکم خز بر آن محلّ اشکال است.
[۱۴] مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۸۳، ص۲۲۰.    
[۱۵] بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، ج۷، ص۶۷-۶۸.    

در مقابل، برخی حکم خز عصر صدور روایات را بر خز زمان خود جاری دانسته‌اند.
[۱۶] نراقی، احمد، مستند الشیعة، ج۴، ص۳۲۵.    
[۱۷] نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۸، ص۹۱.    


خز از حرام گوشتان است؛
[۱۸] نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۳۶، ص۲۹۷.    
هرچند برخی آن نوع از خز را که دندان نیش ندارد، حلال گوشت شمرده‌اند؛
[۱۹] بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، ج۷، ص۶۶-۶۷.    
لیکن بنابر قول به حرام گوشت بودن آن نماز خواندن در لباسی که از کرک آن تهیه شده، صحیح است، به شرط آنکه با کرک خرگوش، روباه و غیر آن از حرام گوشتان آمیخته نباشد.
[۲۰] نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۸، ص۸۶.    

در اینکه نماز گزاردن در لباس تهیه شده از پوست خز صحیح است یا نه، اختلاف است. قول اوّل مشهور بین متأخران است.
[۲۱] بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، ج۷، ص۶۰.    

بنابر قول به جواز، در اینکه جواز آن مشروط به این است که تذکیه شده باشد یا نه اختلاف است. هرچند جواز نمازگزاردن در کرک آن مشروط به تذکیه نیست.
[۲۲] مفتاح الکرامة، ج۳، ص۲۲۸-۲۲۹.
[۲۳] بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، ج۷، ص۵۵-۵۷.    
[۲۴] نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۸، ص۶۳-۶۴.    

البته اختلاف یاد شده در فرضی است که خز مانند ماهی دارای خون جهنده‌ نباشد، وگرنه تذکیه آن لازم است.
در نحوه تذکیه آن نیز اختلاف است.
در فرض نداشتن خون جهنده، آیا تذکیه آن به صرف مردن آن است؛ بدین معنا که شارع مقدس، نفس مرگ او را تذکیه او قرار داده است؛ در نتیجه هیچ گاه مصداق میته نخواهد بود، یا اینکه تذکیه آن به این است که از آب زنده گرفته شود، مانند ماهی؟
در فرضی که خز دارای خون جهنده باشد آیا تذکیه آن با ذبح تحقق می‌یابد، چنان که در سایر حیوانات دارای خون جهنده چنین است، یا اینکه خز در این جهت حکمی مستقل دارد و از آن قاعده کلّی مستثنا است و تذکیه آن همچون تذکیه ماهی است؟ مسئله محلّ بحث و اختلاف است.
[۲۵] بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، ج۷، ص۶۷.    
[۲۶] نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۸، ص۹۳-۹۴.    


۱. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۸۳، ص۲۱۹.    
۲. ↑ موسوی عاملی، محمد، مدارک الأحکام، ج۳، ص۱۶۷.    
۳. ↑ حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج۴، ص۳۶۰.    
۴. ↑ حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، ج۲، ص۴۶۹.    
۵. ↑ محقق کرکی، حسین بن علی، جامع المقاصد، ج۲، ص۷۸.    
۶. ↑ عاملی جبعی، علی بن احمد، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ج۱، ص۵۲۷.    
۷. ↑ حسینی عاملی، جواد، مفتاح الکرامة، ج۵، ص۴۴۱.    
۸. ↑ حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج۲۴، ص۱۹۱.    
۹. ↑ بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، ج۷، ص۶۶-۶۸.    
۱۰. ↑ حلی، ابن ادریس، السرائر، ج۳، ص۱۰۲-۱۰۳.    
۱۱. ↑ مفاتیح الشرائع، ج۱، ص۱۰۹.
۱۲. ↑ اصفهانی، محمد بن حسن، کشف اللثام، ج۳، ص۱۹۱.    
۱۳. ↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۸، ص۹۴.    
۱۴. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۸۳، ص۲۲۰.    
۱۵. ↑ بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، ج۷، ص۶۷-۶۸.    
۱۶. ↑ نراقی، احمد، مستند الشیعة، ج۴، ص۳۲۵.    
۱۷. ↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۸، ص۹۱.    
۱۸. ↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۳۶، ص۲۹۷.    
۱۹. ↑ بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، ج۷، ص۶۶-۶۷.    
۲۰. ↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۸، ص۸۶.    
۲۱. ↑ بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، ج۷، ص۶۰.    
۲۲. ↑ مفتاح الکرامة، ج۳، ص۲۲۸-۲۲۹.
۲۳. ↑ بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، ج۷، ص۵۵-۵۷.    
۲۴. ↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۸، ص۶۳-۶۴.    
۲۵. ↑ بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، ج۷، ص۶۷.    
۲۶. ↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۸، ص۹۳-۹۴.    


فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۳، ص۴۵۳-۴۵۵.    


رده‌های این صفحه : احکام خوردنی و آشامیدنی ها | فقه | لباس نماز گذار | نماز
جعبه ابزار