خرده آزمون‌های وکسلر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خرده آزمون
های وکسلر، یکی از مباحث مطرح در
روان‌سنجی در علم
روان‌شناسی بوده و به معنای
آزمون‌های هوشی است که شامل سنین مختلف می‌باشد که توسط
دیوید وکسلر طراحی شده است. او بعد از ساخت آزمونی دست به تکمیل و تجدید نظر زد و آزمون
های هوشی مخصوص سنین مختلف طراحی کرد تا جنبه
های گوناگون هوشی را بررسی کند. در این مقاله بعد از بیان تاریخچه بحث به فرم
های تجدید نظر شده
آزمون وکسلر می‌پردازیم.
دیوید وکسلر در دهه ۱۹۳۰ مطالعه تعدادی از آزمون
های استاندارد را آغاز کرد.
او معتقد بود که
آزمون استنفورد – بینه بیش از حد به توان کلامی تکیه دارد و برای بزرگسالان مناسب نیست. به همین دلیل دست به ساختن آزمون تازه‌ای زد
و برای ساختن مجموعه اولیه مقیاس خود، ۱۱ خرده‌آزمون را انتخاب نمود.
چند تا از خرده‌آزمون‌هایش را از بخش
های مختلف آزمون تجدیدنظرشده ۱۹۳۷ استنفورد – بینه گرفت. بقیه خرده‌آزمون‌ها را از
امتحانات گروهی ارتش، طراحی
مکعب‌های کهس،
آزمون ارتش آلفا،
آزمون ارتش بتا،
آزمون تکمیل تصاویر هیلی و
آزمون پینتر – پاترسون گرفت. این خرده‌آزمون‌ها را با هم ترکیب کرد و در ۱۹۳۹ با عنوان
مقیاس هوشی وکسلر – بلویو (Wechsler- Bellevue) منتشر ساخت.
مقیاس اولیه وکسلر – بلویو برای بزرگسالان ساخته شده بود که شامل دو بخش بود: مقیاس کلامی و مقیاس عملکردی که علاوه بر نمره
های جداگانه دارای نمره
هوشبهر کلی نیز بود.
اما در ۱۹۴۹ وکسلر،
مقیاس هوشی وکسلر برای کودکان (WISC) را تدوین کرد به طوری که با این آزمون، هوش کودکان از ۵ سال به بالا با همان روش بزرگسالان سنجیده
می‌شد.
آخرین فرم تجدیدنظرشده آزمون وکسلر در ۱۹۸۱ منتشر شد.
این آزمون دارای سه فرم مختلف است.
این مقیاس از ۱۱ خرده آزمون تشکیل شده است که ۶ تای آن مقیاس کلامی و ۵ تای دیگر مقیاس غیرکلامی یا عملی را تشکیل می‌دهند.
در این قسمت به ۶ مورد از خرده آزمون‌ها که مقیاس آنها
هوش کلامی است اشاره می‌کنیم.
این خرده‌آزمون ۲۹ ماده دارد که جنبه تخصصی یا تحصیلی ندارند. انتظار می‌رود که هر فرد بزرگسال بهنجار بتواند به آنها پاسخ
های درست بدهد. با این خرده‌آزمون دامنه دانش و
اطلاعات عمومی آزمودنی اندازه‌گیری می‌شود. گرچه سوال
های این مقیاس برای اندازه‌گیری اطلاعات عمومی ساخته شده‌اند. اما میزان کنجکاوی، علاقه به کسب اطلاعات و عامل فرهنگی ممکن است در نمره این خرده‌آزمون تاثیر بگذارد.
آزمایش‌کننده فهرستی از ارقام از سه تا نه‌تایی را با آرامش و با صدای بلند می‌خواند و آزمودنی پس از گوش دادن به هر فهرست باید به همان ترتیب آنها را بازگو کند. این آزمون که یکی از متداول‌ترین شاخص
هوش است، مستلزم آن است که آزمودنی بعضی از فهرست
های ارقام خوانده‌شده را به همان ترتیب و بعضی دیگر را به صورت وارونه بازگو کند. در حالت اول،
حافظه برای ارقام مستقیم و در حالت دوم، حافظه برای ارقام وارونه اندازه‌گیری می‌شود. این خرده‌آزمون،
حافظه شنیداری کوتاه‌مدت را اندازه‌گیری می‌کند. اما باید دانست میزان دقت و تمرکز و یا حواس‌پرتی و
اضطراب آزمودنی نمره او را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
فهرستی از ۳۵ کلمه به صورت شفاهی و کتبی به آزمودنی ارایه می‌شود و او باید آنها را تعریف کند و یا معنای آنها را توضیح دهد. این آزمون یکی از شاخص
های مهم هوش به شمار می‌رود، از عامل اضطراب و حواس‌پرتی و
اختلال‌های عاطفی کمتر تاثیر می‌پذیرد.
این خرده‌آزمون شامل ۱۴ مساله ساده است که معمولا بدون استفاده از کاغذ و مداد می‌توان آنها را حل کرد. این خرده‌آزمون بیشتر به عنوان آزمون استدلال تلقی می‌شود تا عملکرد محاسبات عددی. در اجرای این آزمون عواملی مانند حافظه، دقت و
تمرکز حواس و
استعداد ریاضی و
استدلال مورد سنجش قرار می‌گیرند.
این آزمون ۱۶ ماده دارد که سوال
های آن به صورت باز – پاسخ تدوین شده‌اند. این سوال‌ها سه دسته‌اند. در نوع اول آزمودنی در موقعیتی قرار داده می‌شود و او باید بگوید که در آن موقعیت چه کاری باید انجام دهد. مثال: اگر یک شخص زخمی را که در خیابان افتاده است ببینید، چه کار می‌کنید؟ و در نوع دوم آزمودنی باید برای بعضی قواعد یا پدیده‌ها دلیل بیاورد. مثال: چرا مردگان را دفن می‌کنند؟ و در نوع سوم باید معنای ضرب‌المثلی را بیان کند. با این آزمون عمدتا
عقل سلیم، سطح
درک و
بینش آزمودنی سنجیده می‌شود.
این آزمون ۱۴ سوال باز – پاسخ دارد که در هر سوال آزمودنی باید شباهت موجود بین دو چیز را بیان کند. این آزمون بیشتر
درک روابط و
تفکر انتزاعی را اندازه‌گیری می‌کند.
در این قسمت به ۶ مورد از خرده آزمون‌ها که مقیاس آنها
هوش عملی است اشاره می‌کنیم.
این آزمون شامل ۲۰ کارت است. در هر کارت تصویری دیده می‌شود که یک بخش مهم آن حذف شده است. آزمودنی باید بگوید کدام بخش تصویر حذف شده است. زمان پاسخ دادن به هر سوال ۲۰ ثانیه است.
این آزمون شامل ۱۰ مجموعه کارت
های از سه تا شش‌تایی است. هر دسته از کارت‌ها به طور نامرتب به آزمودنی ارایه می‌شود، او باید آنها را به گونه‌ای منظم و مرتب کنار هم بگذارد تا داستانی را نشان دهد. این خرده‌آزمون توانایی آزمودنی را در توجه به اجزای مربوط و مناسب، برنامه‌ریزی دقیق و
درک روابط علت و معلول و
استدلال کلامی اندازه‌گیری می‌کند.
ابزارهای این آزمون شامل ۱۲
مکعب چوبی با ابعاد ۵/۲ سانتی‌متر است. بعضی از رویه
های مکعب‌ها سفید، بعضی قرمز و بعضی رویه‌ها نیمی قرمز و نیمی دیگر سفید است. علاوه بر این، ۹ کارت وجود دارد که طرح
های هندسی به رنگ
های سفید و قرمز روی آنها کشیده شده است. آزمودنی باید با استفاده از ۴ تا ۱۰
مکعب آنها را طوری کنار هم بچیند که هر بار یکی از طرح
های روی کارت‌ها را بسازد. به نظر
رپاپورت (Rapaport) با این آزمون استدلال،
درک روابط فضایی،
هماهنگی بینایی حرکتی،
مفهوم‌سازی غیرکلامی و تفکر انتزاعی اندازه‌گیری می‌شود.
این خرده‌آزمون از چهار قطعه مقوای ضخیم که هر یک نشان‌گر تصویر یک شی ناآشناست و به قطعه
های مختلف بریده شده‌اند تشکیل شده است. آزمایش‌کننده هر بار قطعه
های یکی از تصاویر را به طور نامرتب به آزمودنی ارایه می‌دهد و او باید در محدوده زمانی تعیین‌شده قطعه‌ها را طوری کنار هم قرار دهد که شی مورد نظر شاخته شود. با این آزمون، توانایی آزمودنی در
درک رابطه جز و کل سنجیده می‌شود.
این آزمون در اصل یک آزمون رمزگردانی است و یکی از انواع قدیمی‌ترین و دقیق‌ترین
آزمون‌های روانی است. در این آزمون، آزمودنی باید رمز هر عدد را مطابق الگوی داده شده روی برگ خاصی ثبت کند. پس از یک تمرین کوتاه روی چند نمونه ۹۰ ثانیه به آزمودنی فرصت داده می‌شود تا هر‌اندازه که می‌تواند رمز یا نماد مربوط به اعداد را در فرمی که در اختیارش گذاشته شده است وارد کند. این خرده‌آزمون عواملی مانند
توانایی یادگیری تکالیف ناآشنا،
چابکی بینایی حرکتی، پشتکار و سرعت عمل را اندازه‌گیری می‌کند.
مقیاس هوش کودکان در سال ۱۹۷۲ مورد تجدیدنظر قرار گرفت. این مقیاس،
هوش کودکان گروه
های سنی ۶ سال تا ۱۶ سال و ۱۱ ماه و ۳۰ روز را اندازه‌گیری می‌کند. این مقیاس از ۱۲ خرده‌آزمون تشکیل شده است.
مقیاس کلامی کودکان شامل خرده‌آزمون
های اطلاعات عمومی، درک و فهم، محاسبات، شباهت‌ها، خزانه لغات و
حافظه اعداد می‌باشد و مقیاس عملی کودکان شامل خرده‌آزمون
های تکمیل تصاویر، تنظیم تصاویر، طراحی با
مکعب‌ها، الحاق قطعات، رمزگردانی (که همتای رمزهای عددی بزرگسالان است) و مازها می‌باشد.
در
مقیاس هوش وکسلر کودکان، خرده‌آزمون
های حافظه عددی و مازها به عنوان آزمون
های تکمیلی به حساب آمده است. اگر آزماینده وقت کافی در اختیار داشته باشد می‌تواند آنها را اضافه کند یا اگر به نتیجه یک آزمون بنا به عللی اعتماد نکند، می‌تواند آنها را به عنوان یک آزمون جانشین مورد استفاده قرار دهد.
مقیاس هوش وکسلر برای کودکان پیش آموزشگاهی (WPPSI) برای سنجش هوش کودکان بین سنین ۴ تا ۶ سال تدوین شد. فرم تجدیدنظرشده آن (WPPSI_ R) این امکان را فراهم کرده است که می‌توان به وسیله آن هوش کودکان ۳ تا ۷ ساله را اندازه‌گیری کرد.
تقریبا نصف ماده
های WPPSI از آزمون
WISC گرفته شده است. آزمون
WPPSI R نیز دارای تعدادی خرده‌آزمون است که به صورت دو مقیاس
هوش کلامی و
هوش عملی گروه‌بندی شده‌اند. برخی از ویژگی‌هایی که در طراحی آزمون WPPSI_ R به کار رفته‌اند موجب شده‌اند که اجرای آن در مورد کودکان خردسال آسان‌تر باشد. یکی از این ویژگی‌ها تاکید بر دستورالعمل ساده‌تر کلامی و پاسخ
های کلامی است و دیگری رنگی و جذاب بودن مواد آزمون برای کودکان خردسال است.
در آزمون WPPSI_ R سه خرده‌آزمون متفاوت وجود دارد که عبارتند از: خانه حیوانات، طراحی هندسی و جمله‌ها (آزمون ذخیره). بدین‌ترتیب آزمون تجدیدنظرشده وکسلر کودکان پیش‌آموزشگاهی نیز دارای یک مقیاس کلامی و یک مقیاس عملی است. مقیاس کلامی دارای ۵ خرده‌آزمون به علاوه یک خرده‌آزمون ذخیره (جمله‌سازی) و مقیاس عملی نیز دارای ۵ خرده‌آزمون است.
مقیاس کلامی شامل خرده‌آزمون
های اطلاعات عمومی، گنجینه لغات، محاسبه، شباهت‌ها، درک و فهم و جمله‌ها می‌باشد و مقیاس عملی شامل خرده‌آزمون
های خانه حیوانات، تکمیل تصاویر، مازها، طراحی
مکعب‌ها و طراحی
های هندسی می‌باشد.
خرده‌آزمون جمله‌ها، یک
آزمون حافظه است که به جای فراخنای ارقام به‌کار می‌رود. آزمایش‌کننده هر جمله را به طور شمرده می‌خواند و آزمودنی باید بلافاصله آن را از حفظ بگوید. این خرده‌آزمون را می‌توان به جای یکی از ۵ خرده‌آزمون کلامی به‌کار برد و
حافظه کوتاه‌مدت را می‌سنجد. خرده‌آزمون خانه حیوانات همانند آزمون نمادهای ارقام در مقیاس بزرگسالان با خرده‌آزمون رمزنویسی در مقیاس کودکان است. در این آزمون روی یک لوحه تصویر حیواناتی مانند سگ، مرغ، ماهی و گربه رسم شده است. همچنین استوانه‌هایی به رنگ
های مختلف وجود دارد که آزمودنی باید زیر هر تصویر استوانه‌ای که رنگ مورد نظر را دارد قرار دهد. این استوانه‌ها به منزله لانه حیوانات تلقی می‌شوند.
در آزمون طرح
های هندسی، از آزمودنی خواسته می‌شود که با مداد مشکی از روی طرح‌هایی که به وی نشان داده می‌شود بکشد.
این آزمون‌ها به صورت فردی و توسط آزمایش‌کننده متخصص و تعلیم دیده اجرا می‌شوند. ۱۱ خرده‌آزمون WPPSI_ R هر یک به طور جداگانه و مقیاس کلامی و عملی به طور پی‌درپی اجرا می‌شوند. در هر خرده‌آزمون سوال
های آسان در ابتدا و سوال
های دشوارتر پس از آنها اجرا می‌گردند.
پس از تعیین نمره
های خام همه خرده‌آزمون‌ها، با مراجعه به جدول
های هنجار، نمره
های خام به نمره
های معیار تبدیل می‌شوند. بنابراین با اجرای آزمون
های مختلف
وکسلر سه نوع
هوشبهر به دست می‌آید:
هوشبهر کلامی،
هوشبهر عملی و
هوشبهر کلی. هوشبهر کلامی توانایی فرد را در مهارت
های کلامی نشان می‌دهد. هوشبهر عملی توانایی آزمودنی را در امور عینی و محسوس و فعالیت
های عملی مشخص می‌کند. هوشبهر کلی، توانایی
های کلی شخص را تعیین می‌کند.
•
سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «خرده آزمون های وکسلر»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۰۶/۲۲.
