خبیر (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
برای
خداوند اسمای زیادی می‌باشد که یکی از آنها خبیر به معنای آگاهی از به وجود آمدن
اشیا قبل از به وجود آمدن است.
اسما و
صفات دو دسته‌اند: ۱ـ اسما و
صفات مصرّح كه در
قرآن شريف به آنها تصريح شده باشد. ۲ـ اسما و
صفات غير مصرّح هستند كه از افعال نسبت داده شده به
خدا در قرآن انتزاع مى‌شوند؛ مشروط به اين‌كه در بيان
معصوم (علیه‌السلام) به آنها تصريح شده باشد ـ يا در كتاب‌هاى كلامى از آنها بحث شده باشد.
به اعتقاد
امام خمینی وقتی
صفات را به نحو مطلق ملاحظه می‌کنیم چهار قسم‌اند:
۱-
صفات سلبی.
۲-
صفات ثبوتی اضافی.
۳-
صفات ثبوتی
حقیقی محض.
۴-
صفات ثبوتی حقیقی ذات اضافه.
اگرچه در مصادیق
صفات حقیقی ذات اضافه، اختلافی نیست؛ اما در تعریف آن، تعابیر مختلف است. امام خمینی در تعریف
صفات حقیقی ذات اضافه می‌گوید
صفاتی که نیازمند به‌طرف هستند و معتقد است وقتی اوصافی که در موجودات ملاحظه می‌شود سه قسم‌اند:
یک قسم مانند حیّ و موجود و ثابت، اوصاف
حقیقیه و واقعیت دار است بدون اینکه اضافه به چیز دیگری داشته باشد.
قسم دوم اوصاف
حقیقیه و
ذات اضافه مثل مفهوم علم که اگرچه از اوصافی است که در خارج وجود دارد؛ ولی طرف می‌خواهد این قسم مانند قسم اول
حقیقه محضه نیست، بلکه
حقیقه ذات اضافه است مثل علم و قدرت و اراده که علم، معلوم و قدرت، مقدور و اراده، مراد می‌خواهد.
قسم سوم اوصافی است که اضافه محض‌اند و
حقیقت ندارند مثل عالمیت و قادریت و ابوّت و نبوت زید، زیرا عالمیت زید اعتباری است و اگرچه اعتبار آن از علم اوست، لکن آنچه
حقیقت دارد علم است و دانستن به معنای مصدری در خارج
حقیقت ندارد، بلکه صرف
الاضافه است و همچنین ابوت و نبوت در خارج
حقیقت نداشته و معنای اعتباری است.
امام خمینی در بحث عینیت
صفات با
ذات معتقد است که
صفات سلبیه قطعاً نمی‌توانند عین
ذات واجب تعالی باشند؛ زیرا اگر معنای عدمی یا سلبی جزء
ذات او باشد، در
ذات جهت عدمی لازم می‌آید در حالی‌که واجب‌الوجود در جمیع جهات کامل است
پس عینیت در قسم
صفات ثبوتی است اما ازآنجا که
صفات اضافه محضه، اموری اعتباری‌اند که از مقام مقایسه
ذات به امور دیگر انتزاع می‌شوند، این
صفات عین
ذات واجب تعالی نیستند.
صفات فعلیه نیز از مقام فعل حق انتزاع می‌شوند و زاید بر
ذات حق‌اند، بلکه آنچه عین
ذات واجب است،
صفات حقیقیه است که بر دو وجه است؛
صفات حقیقیه محضه و
صفات حقیقیه ذات اضافه.
خبیر، از اسمای حسنای خداوند است که بر آگاهی
خداوند از به وجود آمدن
اشیا قبل از به وجود آمدن آنها دلالت می‌کند.
این واژه ۴۵ بار در قرآن آمده است:
•
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «خبیر» • دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی.
