خاضعان (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
در
آیات قرآن برخی از خاضعان معرفی شده‌اند.
مصادیق خاضعان با توجه به آیات
قرآن عبارتند از:
ابراهیم علیه‌السلام،
ادریس علیه‌السلام،
اسحاق علیه‌السلام،
اسماعیل علیه‌السلام، برادران
یوسف،
داود علیه‌السلام،
زنان،
سلیمان علیه‌السلام،
عالمان،
عیسی علیه‌السلام،
مریم علیهاالسلام،
ملائکه،
موسی علیه‌السلام،
مؤمنان،
هارون علیه‌السلام،
یعقوب علیه‌السلام.
ازآنجاکه ماهیت برخی عبادات چون سجده نوعی خضوع است، بنابراین از برخی آیات برداشت می‌شود، قسم تکوینی و تشریعی دارد؛ به این معنا که افزون بر نظام تشریع که در آن، موجودات دارای عقل، مکلف به خضوع در برابر حضرت حق‌اند، در نظام تکوین نیز همه موجودات در برابر آفریدگار خاضع‌اند.
امام خمینی نیز در آثار خود به هر دو نوع خضوع تکوینی و تشریعی پرداخته است. ایشان در خضوع تشریعی، ثنای معبود و خضوع در برابر منعم و عظیم مطلق فطری را دانسته، بااین‌همه، ازآنجایی‌که چگونگی ثنای ذات الهی فرع بر معرفت به ذات و صفات اوست و این برای کسی جز از راه وحی ممکن نیست ایشان عبادات را توقیفی دانسته است. ازاین‌رو لازم است چگونگی خضوع و عبادات تشریعی تنها از ناحیه خداوند بیان شود.
همچنین ایشان به دو قسم خضوع در برابر خداوند و خضوع در برابر مردم اشاره کرده، خضوع در برابر خداوند را طریق هدایت سالک
و خضوع در برابر کامل و جمیل مطلق را از فطریات می‌داند. و خضوع در برابر ظلمان و اهل دنیا را خضوع مذموم می‌داند و معتقد است اگر
توحید در
قلب انسان وارد شود و سالک خداوند را مؤثر حقیقی عالم، بداند، این مقدار برای اهل دنیا خضوع نخواهد کرد و این خضوع به سبب مؤثر دانستن اسباب ظاهری است و ادعای ایمان و توحید در آنها، نفاقی بیش نیست.
به عقیده امام خمینی حالت خشوع، دو قسم حبّی و خوفی دارد که در خشوع حبّی، حق‌تعالی با اسمای جمالی خود تجلی می‌کند و این سبب هیبتی آمیخته به شوق می‌شود که درنتیجه دل
عاشق، خایف می‌گردد البته این
خوف و وحشت، غیر از خوف‌های عادی است. در خشوع خوفی نیز حق‌تعالی با اسمای جلالی و عظمت تجلی می‌کند و آن تجلی، هیمان آمیخته به خوف و حیرت آمیخته به حزن را در پی دارد.
ایشان قلوب اولیای الهی (علیهم
السّلام) را در ادراک جمال و جلال حق‌تعالی مختلف می‌داند و معتقد است برای بعضی از قلوب، تجلیات اسمای جلالی و قهری چیرگی دارد؛ لذا خشوع خوفی خواهند داشت و بعضی از قلوب تجلیات اسمای جمالی آنها را فرامی‌گیرد و پس از اضطراب به طمانینه و سکون می‌رسند و خشوع حبّی خواهند داشت.
•
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۱۳، ص۴۶، برگرفته از مقاله «خاضعان». •
دانشنامه امام خمینی ، تهران،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ، ۱۴۰۰ شمسی.
