• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حیان بن ابجر کنانی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


حیان بن ابجر کنانی هَمْدانی، ملقب به ابوقَنْشِر (زنده در ۷۶ هـ)، از خاندان علم و دانش و از پزشکان حاذق در قرن اول هجری قمری بود که بنا به نقلی از صحابه پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بوده و در جنگ صفین هم شرکت داشته و همچنین او را از پزشکان حاذق حجاج بن یوسف ثقفی شمرده‌اند.


حیان بن ابجر کنانی هَمْدانی، ملقب به ابوقَنْشِر، بخاری و به تبع او ابن‌حَبّان تبار وی را از بنوهمدان شمرده‌اند،
[۱] بخاری، اسماعیل بن ابراهیم، التاریخ الکبیر، ج۳، ص۵۸.    
[۲] ابن‌حبان، محمد بن حبان، الثقات، ج۴، ص۱۷۲.    
اما همان‌گونه که از لقبش بر می‌آید از بنوکنانه، از نسل حُدْبان بن جذیمة بن علقمة بن فراس بن غنم بن ثعلبة بن مالک بن کنانة بن خزیمه و از تیره بنوالمطلب بن حدبان که در کوفه می‌زیستند، می‌باشد و آل ابجر شاخه‌ای از بنومطلب هستند.
[۳] سمعانی، عبدالکریم، الانساب، ج۴، ص۸۷.    

طبری هم عقیده دارد که ابوقنشر از آل فراس است. این خاندان پزشک بوده و به معالجه امراض گوناگون می‌پرداختند.
[۴] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، ج۵، ص۶۹.    
آل ابجر خاندانی دانش‌دوست و دانش‌پرور، محدث و غالبا طبیب در کوفه بودند و محدثان و دانشمندان متعددی از این خاندان برخاسته‌اند که شماری از آنان شیعه بودند که می‌توان به کسانی چون جبلة بن حیان بن ابجر، عبدالله بن جبلة بن حیان، عبدالله بن سعید بن حیان و عبدالملک بن سعید بن حیان اشاره کرد.
[۵] نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ج۱، ص۱۲۸.    
[۶] نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ج۱، ص۲۱۶.    

ابجر پدر حیان در صدر اسلام می‌زیسته و دوران جاهلیت را هم درک کرده است،
[۷] نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ج۱، ص۲۱۶.    
ولی از صحابی بودنش سخنی در میان نیست. گویا حیان بن ابجر رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) را درک کرده و از آن حضرت روایتی را نقل می‌کند،
[۸] ابن‌اثیر، علی بن ابی‌الکرم، اسد الغابه، ج۲، ص۶۷.    
از این‌رو برخی او را در شمار صحابه آورده‌اند.
[۹] ابن‌اثیر، علی بن ابی‌الکرم، اسد الغابه، ج۲، ص۶۷.    
[۱۰] ابن‌حبان، محمد بن حبان، الثقات، ج۳، ص۹۷.    
[۱۱] طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، ج۴، ص۳۶.    
[۱۲] ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابه، ج۷، ص۲۷۷.    
همچنین در جنگ صفین در رکاب امام علی (علیه‌السّلام) بوده و امام وی را ابوقَنْشِر نامیده است.
[۱۳] ابن‌اثیر، علی بن ابی‌الکرم، اسد الغابه، ج۲، ص۶۷.    
[۱۴] ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابه، ج۲، ص۱۲۵.    

ابومحمد سلیمان به مهران کوفی مشهور به اعمش (م ۱۴۸ هـ) و از شاگردان امام صادق (علیه‌السّلام)، تنها راوی حیان است.
[۱۵] بخاری، اسماعیل بن ابراهیم، التاریخ الکبیر، ج۳، ص۵۸.    


حیان بن ابجر همچون اجدادش طبیب بوده است، اما از طبابت او بیش از دو گزارش در دست نیست:
در یک مورد به نقل طبرانی، او زنی را معالجه کرده است. گزارشگر این واقعه، عبدالله بن یحیی حضرمی است.
[۱۶] طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، ج۴، ص۳۷.    
مورد دیگر مربوط به دوره حکمرانی حجاج بن یوسف ثقفی است. در جریان شورش سبیب بن یزید خارجی در سال ۷۶ هـ، عثمان بن سعید بن شرحبیل بن عمرو بن ارقم کندی معروف به جزل که از فرماندهان سپاه حجاج بود، به شدت زخمی شد و حجاج، حیان بن ابجر طبیب را برای مداوای او فرستاد.
[۱۷] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۸، ص۲۲.    
[۱۸] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، ج۵، ص۶۹.    
[۱۹] ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۲۴۴.    
این امر نشان می‌دهد که ابوقنشر از پزشکان حاذق حجاج بوده است.

حیان بن ابجر مسندی داشت که نوه‌اش عبدالله بن جبلة بن حیان بن ابجر (م ۲۱۹ هـ) آن‌را از پدرش روایت کرده است.
[۲۰] متقی هندی، علی بن حسام‌الدین، کنز العمال، ۱۵، ص۴۴۳.    


۱. ↑ بخاری، اسماعیل بن ابراهیم، التاریخ الکبیر، ج۳، ص۵۸.    
۲. ↑ ابن‌حبان، محمد بن حبان، الثقات، ج۴، ص۱۷۲.    
۳. ↑ سمعانی، عبدالکریم، الانساب، ج۴، ص۸۷.    
۴. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، ج۵، ص۶۹.    
۵. ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ج۱، ص۱۲۸.    
۶. ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ج۱، ص۲۱۶.    
۷. ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ج۱، ص۲۱۶.    
۸. ↑ ابن‌اثیر، علی بن ابی‌الکرم، اسد الغابه، ج۲، ص۶۷.    
۹. ↑ ابن‌اثیر، علی بن ابی‌الکرم، اسد الغابه، ج۲، ص۶۷.    
۱۰. ↑ ابن‌حبان، محمد بن حبان، الثقات، ج۳، ص۹۷.    
۱۱. ↑ طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، ج۴، ص۳۶.    
۱۲. ↑ ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابه، ج۷، ص۲۷۷.    
۱۳. ↑ ابن‌اثیر، علی بن ابی‌الکرم، اسد الغابه، ج۲، ص۶۷.    
۱۴. ↑ ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابه، ج۲، ص۱۲۵.    
۱۵. ↑ بخاری، اسماعیل بن ابراهیم، التاریخ الکبیر، ج۳، ص۵۸.    
۱۶. ↑ طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، ج۴، ص۳۷.    
۱۷. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۸، ص۲۲.    
۱۸. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، ج۵، ص۶۹.    
۱۹. ↑ ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۲۴۴.    
۲۰. ↑ متقی هندی، علی بن حسام‌الدین، کنز العمال، ۱۵، ص۴۴۳.    


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۳۰۵، برگرفته از مقاله «حیان بن ابجر کنانی».


رده‌های این صفحه : پزشکان قرن اول | شرکت کنندگان در جنگ صفین | صحابه | همرزمان امام علی در جنگ صفین | یاران حجاج بن یوسف ثقفی
جعبه ابزار