حیاة الحیوان الکبری (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب حیاة الحیوان الکبری اثر کمال الدین دمیری در باره روحیات و حالات
حیوانات و به
زبان عربی نوشته شده است؛ وی
روایات و
آیات قرآنی را که در ارتباط با موضوع مورد نظر هستند گرد آورده است.
کمال الدین محمد بن موسی بن عیسی الدمیری (۷۴۲- ۸۰۸ ه) به سال ۷۴۲ هجری در
قاهره زاده شد. ابتدا از راه
خیاطی امرار معاش می‌کرد، سپس در جستجوی
دانش برآمد.
جامع ترندی را نزد
مظفر الدین عطار مصری و نیز
علی بن احمد عرضی دمشقی و
عبد الرحمن بن علی ثعلبی استماع کرد. همچنین کتاب «
الخیل » تالیف
حافظ شرف الدین دمیاطی و کتاب «
العلم »
برهبی را از
محمد بن علی خزاوی در قاهره استماع نمود. از دیگر اساتید وی می‌توان از جمال محمد بن احمد بن عبد المعطی، کمال الدین محمد بن عمر بن حبیب حلبی، بهاء الدین احمد بن شیخ تقی الدین سبکی،
ابو الفضل کمال الدین نویری، عبد الرحیم اسنائی و برهان الدین
قیراطی، نام برد. دمیری در
تفسیر و
حدیث ،
فقه و
اصول و
ادبیات عرب دارای تالیفاتی است از جمله:
الدیباجة ، فی
شرح سنن ابن ماجه ،
النجم الوهاج ، فی شرح المنهاج للنوادی، حیاة الحیوان الکبری،
ارجوزة فی الفقه ،
التذکرة ،
شعر و نظم و...
وی فردی خیر و اهل
عبادت و
روزه بود. به
تدریس و افتاء در بسیاری از اماکن قاهره اشتغال داشت از جمله:
جامع الازهر ، قبه خانقاهی در یبرس قاهره.
از مهمترین شاگردان وی می‌توان از تقی فاسی در
مصر و امام صلاح الدین خلیل بن اقفهی در
مکه مکرمه نام برد. او همچنین به تذکر و موعظه در مدرسه ابن بقری و جامع الظاهر اشتغال داشت چنانکه در مدت اقامتش در مکه مکرمه به کار تدریس و افتاء مشغول بود.
دمیری «حیاة الحیوان الکبری» را طبق حروف معجم مرتب ساخته است. وی در این اثر به ذکر نام حیواناتی که اسامی آنها به گوش وی خورده و یا آنها را در کتب
یونانی‌ها و یا عربهای قدیم و نیز آثاری که درباره
طب و
حیوانات در زمانهای نزدیک به عصر مؤلف نگاشته شده است، یافته است می‌پردازد. وی این مطالب را تنقیح نموده و آنچه را که به نظرش غیر قابل قبول بوده به کناری می‌نهد و بدانچه اجماع علماء بر آن واقع شده اقرار می‌کند. وی به جهت
احتیاط شدیدی که در نقل
روایات به خرج می‌دهد، مضمون آنها را به عهده خود راوی می‌گذارد از این رو تمام گزارشات و روایات این کتاب، با اسناد آنها به راویانشان مورد تایید قرار می‌گیرند. در مواردی هم که اشتباهی رخ داده باشد با بی طرفی آن اشتباه را یادآوری می‌کند. اما روش مؤلف در ارائه اطلاعات به این گونه است: بعد از آنکه نام
حیوان را به صورت کامل و دقیق ضبط می‌کند و اصل لغوی آن را معرفی می‌نماید،
به توصیف حیوان پرداخته و سپس اخبار و روایاتی را که بر طبیعت و سرشت آن حیوان
دلالت دارد یادآور می‌شود.
در بخش روایات دسته‌ای از
احادیث شریف نبوی و
آیات قرآنی را که در ارتباط با موضوع مورد نظر هستند گرد می‌آورد و پس از آن
اشعار و امثال و حکم متناسب با موضوع را نیز ذکر می‌کند. در ادامه نظرات
فقهاء را درباره حیوان مورد نظر از جهت
حلیت و
حرمت خوردن آن یادآور شده و در پایان به بیان فوائد و مضار طبی آن می‌پردازد.
این کتاب به عنوان کتابی مختصر درباره تاریخ
خلفاء راشدین و
بنی امیه در
دمشق و بنی عباس و
فاطمیان و
بنی ایوب و... به حساب می‌آید. دمیری در جلد اول کتاب «حیاة الحیوان الکبری» تحت عنوان «فائدة اجنبة» به ذکر
تاریخ خلفاء و سلاطین مذکور می‌پردازد. دلیل اینکه مؤلف در کتابی این چنین به ذکر تاریخ ایشان پرداخته اینست که می‌خواهد ثابت کند هر فرد ششمی که عهده دار امر
خلافت و
حکومت شده است به
مرگ طبیعی نمرده بلکه به
قتل رسیده است. ویژگی دیگر این کتاب جنبه
طبی و
پزشکی آن است چرا که در آن به بیان منافع و مضار گوشت برخی
حیوانات پرداخته شده است و از این جهت قابل توجه است.
۱. چاپ‌های
بولاق در ۲ جلد به سالهای: ۱۲۷۵، ۱۲۸۴، ۱۲۹۲ هجری.
۲. چاپ‌های
قاهره در ۲ جلد به سالهای ۱۳۰۶ و ۱۳۰۹ هجری.
۳. چاپ
ایران در ۲ جلد در سال ۱۲۸۵ هجری. به صورت مصور.
۴. نسخه مورد استفاده در برنامه که با حواشی و مقدمه احمد حسن بج در ۳ جلد توسط دار الکتب العلمیه،
بیروت برای بار دوم در
سال ۱۴۲۴ هجری منتشر شده است.
نرم افزار كتابخانه تراث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
