حکم لباس (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آنچه که
بدن را از نگاه دیگران و از سرما و گرما می‌پوشاند
لباس گویند، که دارای احکامی است و در
قرآن به آنها پرداخته شده است.
پوشاندن
عورت، از دیگران
واجب است.
«یـبنی ءادم قد انزلنا علیکم لباسـا یوری سوءتکم وریشـا ولباس التقوی ذلک خیر ذلک من ءایـت الله لعلهم یذکرون؛
ای فرزندان آدم! لباسی برای شما فرستادیم که اندام شما را می‌پوشاند و مایه
زینت شماست اما لباس پرهیزگاری بهتر است! اینها (همه) از آیات خداست، تا متذکر (
نعمتهای او) شوند!»
(«یواری سؤاتکم» اشاره دارد به وجوب
ستر عورت، به واسطه پوشش، و دلالت دارد بر قبح کشف (عورت) و اینکه
ستر، خواسته
خداوند است.)
«قل للمؤمنین... ویحفظوا فروجهم ذلک ازکی لهم..؛
به
مؤمنان بگو چشمهای خود را (از
نگاه به نامحرمان) فروگیرند، و
عفاف خود را حفظ کنند این برای آنان پاکیزه‌تر است خداوند از آنچه انجام می‌دهید آگاه است!»
«وقل للمؤمنـت... ویحفظن فروجهن..؛
و به آنان با ایمان بگو چشمهای خود را (از نگاه هوس آلود) فروگیرند، و دامان خویش را حفظ کنند و زینت خود را- جز آن مقدار که نمایان است- آشکار ننمایند و (اطراف) روسری‌های خود را بر
سینه خود افکنند (تا
گردن و سینه با آن پوشانده شود)، و زینت خود را آشکار نسازند مگر برای شوهرانشان، یا پدرانشان، یا پدر شوهرانشان، یا پسرانشان، یا پسران همسرانشان، یا برادرانشان، یا پسران برادرانشان، یا پسران خواهرانشان، یا زنان هم‌کیششان، یا بردگانشان (کنیزانشان)، یا افراد
سفیه که تمایلی به
زن ندارند، یا کودکانی که از امور جنسی مربوط به
زنان آگاه نیستند و هنگام راه رفتن پاهای خود را به
زمین نزنند تا زینت پنهانیشان دانسته شود (و صدای خلخال که برپا دارند به
گوش رسد). و همگی بسوی
خدا بازگردید‌ای مؤمنان، تا رستگار شوید.»
پاکیزگی
لباس و
نظافت آن، لازم است.
«وثیابک فطهر؛
و لباست را
پاک کن.»
بعضی گفته‌اند: منظور همان معنای ظاهری کلام، یعنی پاک کردن جامه از
نجاسات برای
نماز است. و اگر این معنا منظور باشد مناسب‌تر آن است که بگوییم: منظور از
تکبیر برای پروردگار هم همان تکبیر نماز است، و در نتیجه دو
آیه مورد بحث در صدد تشریع اصل نماز دوش به دوش و هم زمان با فرمان دعوت خواهد بود.
استفاده از لباس
مباح لازم است.
«یـبنی ءادم قد انزلنا علیکم لباسـا یوری سوءتکم وریشـا ولباس التقوی ذلک خیر ذلک من ءایـت الله لعلهم یذکرون؛
ای فرزندان آدم! لباسی برای شما فرستادیم که اندام شما را می‌پوشاند و مایه زینت شماست اما لباس پرهیزگاری بهتر است! اینها (همه) از آیات خداست، تا متذکر (
نعمتهای او) شوند!»
(می‌توان از آیه یاد شده، شرط بودن
اباحه برای لباس مورد استفاده را فهمید، زیرا (آیه در مقام امتنان است و) خداوند به واسطه حرام بر کسی
منت نمی‌گذارد.)
پوشیدن لباسهای آراسته، هنگام نماز و
عبادت مستحب است.
«یـبنی ءادم خذوا زینتکم عند کل مسجد..؛
ای فرزندان آدم! زینت خود را به هنگام رفتن به
مسجد، با خود بردارید! و (از
نعمتهای الهی) بخورید و بیاشامید، ولی
اسراف نکنید که خداوند مسرفان را
دوست نمی‌دارد.»
(
امام مجتبی (علیه‌السّلام) موقع نماز، بهترین لباسهای خود را می‌پوشید، از ایشان سؤال شد: چرا بهترین لباسها را می‌پوشید؟ فرمود: خداوند زیباست و زیباییها را دوست دارد و من برای خدا خود را آراسته‌ام. سپس امام (علیه السلام) به این آیه تمسک کردند.)
حضور در مساجد با لباس آراسته، مستحب و محبوب خداوند است.
«یـبنی ءادم خذوا زینتکم عند کل مسجد..؛
ای فرزندان آدم! زینت خود را به هنگام رفتن به مسجد، با خود بردارید! و (از
نعمتهای الهی) بخورید و بیاشامید، ولی اسراف نکنید که خداوند مسرفان را دوست نمی‌دارد.»
این جمله می‌تواند هم اشاره به "زینتهای جسمانی" باشد که شامل پوشیدن لباسهای مرتب و پاک و تمیز، و شانه‌زدن موها، و به کار بردن
عطر و مانند آن می‌شود، و هم شامل "زینتهای معنوی"، یعنی صفات انسانی و ملکات اخلاقی و پاکی
نیت و
اخلاص.
و اگر می‌بینیم در بعضی از
روایات اسلامی تنها اشاره به لباس خوب یا شانه‌کردن موها شده، و یا اگر می‌بینیم تنها سخن از مراسم
نماز عید و
نماز جمعه به میان آمده است، دلیل بر انحصار نیست بلکه هدف بیان مصداقهای روشن است.
آراستگی با پوشاکهای زیبا مطلوب و محبوب خدا است.
«یـبنی ءادم قد انزلنا علیکم لباسـا یوری سوءتکم وریشـا..؛
ای فرزندان آدم! لباسی برای شما فرستادیم که اندام شما را می‌پوشاند و مایه زینت شماست اما لباس پرهیزگاری بهتر است! اینها (همه) از آیات خداست، تا متذکر (
نعمتهای او) شوند!»
(مقصود از «ریشا» لباس تجمل است و (این تعبیر) اشاره دارد به استحباب
تجمل به وسیله لباس.)
استفاده از مظاهر طبیعت، برای پوشاک جایز است.
«وما یستوی البحران... ومن کل... وتستخرجون حلیة تلبسونها..؛
دو
دریا یکسان نیستند: این یکی دریایی است که آبش گوارا و شیرین و نوشیدنش خوشگوار است، و آن یکی شور و تلخ و گلوگیر (اما) از هر دو گوشتی تازه می‌خورید و وسایل زینتی استخراج کرده می‌پوشید و کشتیها را در آن می‌بینی که آنها را می‌شکافند (و به سوی مقصد پیش می‌روند) تا از
فضل خداوند بهره گیرید، و شاید
شکر (
نعمتهای او را) بجا آورید.»
اباحه استفاده از پوششهایی، مانند
زره در
جنگ مباح است.
«والله جعل لکم... وجعل لکم سربیل... وسربیل تقیکم باسکم..؛
و (نیز) خداوند از آنچه آفریده است سایه‌هایی برای شما قرار داده و از کوه‌ها پناهگاه‌هایی و برای شما پیراهن‌هایی آفریده، که شما را از گرما (و سرما) حفظ می‌کند و پیراهن‌هایی که به هنگام جنگ، حافظ شماست این گونه نعمتهایش را بر شما کامل می‌کند، شاید
تسلیم فرمان او شوید.»
(
آیه بر اباحه استفاده از لباسهایی مانند
زره در جنگ دلالت دارد.)
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «حکم لباس».
