حکم شایعه‌پراکنی (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شایعه پراکنی یکی از مهم‌ترین
تهدیداتی است که
جامعه اسلامی با آن روبه رو است.
• «لـئن لم ینته... والمرجفون فی المدینة لنغرینک بهم ثم لا یجاورونک فیها الا قلیلا
البته اگر
منافقان و كسانى كه در دل‌هایشان مرض (ضعف
ایمان یا حب
گناه) است و
شایعه پراكنان در
شهر كه در
مردم ایجاد
اضطراب مى‌كنند، (از افسادشان) دست بر ندارند حتما تو را بر ضدّ آنها برمى‌انگیزیم (تا دستور
تبعید آنها را صادر نمایى) آن گاه در این شهر جز اندك مدتى مجاور تو نخواهند بود.»
• «ملعونین اینما ثقفوا اخذوا وقتلوا تقتیلا
در حالى كه
ملعون (از جانب خدا و مطرود از سوى مردم) بوده، هر كجا یافته شوند باید دستگیر شده و به طرزى بد و دسته‌جمعى كشته شوند.»
در این
آیات خداوند متعال به فعالیت‌هاى موذیانه
اراذل و
اوباش پرداخته مى‌گوید: اگر منافقان و كسانى كه در قلب‌شان بیمارى است و نیز كسانى كه اخبار
دروغ در
مدینه پخش مى‌كنند دست از كارشان بر ندارند ما تو را بر
ضد آنان مى‌شورانیم، و بر آنها مسلط خواهیم ساخت، سپس جز مدت كوتاهى نمى‌توانند در كنار تو در این شهر بمانند! مرجفون از ماده ارجاف به معنى اشاعه اباطیل به منظور غمگین ساختن دیگران است، و اصل ارجاف به معنى اضطراب و تزلزل است، و از آنجا كه شایعات باطل ایجاد اضطراب عمومى مى‌كند این واژه به آن اطلاق شده است.
از
لحن آیه چنین استفاده مى‌شود كه سه گروه در مدینه مشغول خراب‌كارى بودند، هر كدام به نحوى اغراض شوم خود را پیاده مى‌كردند، و این به صورت یك برنامه و جریان در آمده بود و جنبه شخصى و فردى نداشت.
۱- نخست منافقین بودند كه با توطئه‌هاى ضد اسلامى براى براندازى اسلام مى‌كوشیدند.
۲- دوم اراذل و
اوباش كه قرآن از آنها تعبیر به بیماردلان كرده است.
۳- گروه سوم كسانى بودند كه پخش شایعات در مدینه مخصوصا به هنگامى كه پیامبر و
ارتش اسلام به
غزوات مى‌رفتند به تضعیف روحیه بازماندگان مى‌پرداختند، و خبرهاى دروغین از شكست پیامبر و مؤمنین مى‌دادند، و به گفته بعضى از مفسران این گروه همان
یهود بودند. به این ترتیب هر سه گروه را قرآن مورد تهدید شدید قرار داده است.
به هر حال قرآن می‌گوید: اگر اینها به اعمال زشت و ننگین خود ادامه دهند دستور حمله عمومى و یورش به آنها را صادر خواهیم كرد، تا با یك
حرکت مردمى مؤمنان، همه را از مدینه ریشه كن سازیم، و آنها نتوانند دیگر در این شهر بمانند. هنگامى كه از این
شهر رانده شدند و از تحت حمایت
حکومت اسلامی طرد گشتند هر كجا یافته شوند گرفته خواهند شد و به قتل خواهند رسید! (مَلْعُونِینَ أَینَما ثُقِفُوا أُخِذُوا وَ قُتِّلُوا تَقْتِیلًا). ثقفوا از ماده ثقف و ثقافت به معنى دست یافتن بر چیزى با دقت و مهارت است، و اگر به
علم و
فرهنگ، ثقافت گفته مى‌شود نیز به همین جهت است. اشاره به اینكه بعد از این حمله عمومى در هیچ جا در امان نخواهند بود، و آنها را با دقت جستجو و پیدا مى‌كنند و به دیار
عدم فرستاده مى‌شوند. در اینكه آیا منظور از این آیه این است كه آنها را در بیرون مدینه جستجو مى‌كنند و به
قتل مى‌رسانند؟ یا اگر در داخل مدینه بعد از
حکم تبعید عمومى بمانند گرفتار چنین سرنوشتى مى‌شوند؟ دو
احتمال وجود دارد، و در عین حال منافاتى بین این دو نیست، به این معنى كه پس از سلب مصونیت از این توطئه‌گران بیمار دل شایعه‌ساز و مخرب و حكم اخراج آنها از مدینه، چه آنجا بمانند و چه بیرون روند از دست مسلمانان
شجاع و جان بر كف در امان نخواهند بود! سپس در آخرین آیه مورد بحث مى‌افزاید این دستور تازه‌اى نیست، این سنتى است الهى و همیشگى كه در اقوام پیشین بوده است كه هر گاه گروه‌هاى خراب‌كار بیشرمى و توطئه را از حد بگذرانند فرمان حمله عمومى به آنها صادر مى‌شود (سُنَّةَ اللَّهِ فِی الَّذِینَ خَلَوْا مِنْ قَبْلُ). و چون این حكم یك
سنت الهی است هرگز دگرگون نخواهد شد چرا كه براى سنت خداوند تبدیل و تغییرى نمى‌یابى (وَ لَنْ تَجِدَ لِسُنَّةِ اللَّهِ تَبْدِیلًا). این تعبیر در حقیقت جدى بودن این تهدید را مشخص مى‌كند كه بدانند مطلب كاملا قطعى و ریشه‌دار است و تغییر و تبدیل در آن راه ندارد، یا باید به اعمال ننگین خود پایان دهند و یا در انتظار چنین سرنوشت دردناكى باشند.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «حکم شایعه‌پراکنی».
