حکم ربا (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ربا و
رباخواری از
محرمات بزرگی است که عواقب بسیار خطرناکی دارد، و دارای احکامی است که به آن در
قرآن پرداخته شده است.
کشتن
رباخوار از سوی
حاکم شرع، در صورت اصرار بر رباخواری
واجب است.
«یـایها الذین ءامنوا اتقوا الله وذروا ما بقی من الربوا... • فان لم تفعلوا فاذنوا بحرب من الله ورسوله..؛
ای کسانی که
ایمان آورده‌اید! از (مخالفت فرمان)
خدا بپرهیزید، و آنچه از (مطالبات) ربا باقی مانده، رها کنید اگر ایمان دارید! • اگر (چنین) نمی‌کنید، بدانید خدا و رسولش، با شما پیکار خواهند کرد! و اگر
توبه کنید، سرمایه‌های شما، از آن شماست (اصل سرمایه، بدون سود) نه
ستم می‌کنید، و نه بر شما ستم وارد می‌شود.»
(«فاذنوا بحرب من الله» یعنی
یقین کنید شما (رباخواران) مستحق
قتل در
دنیا (از سوی حاکم شرع) و
عذاب در
آخرت هستید.)
اما جنگیدن خدا و
رسول با رباخوار، معنایش این است که رسول به امر خدا، رباخوار یا هر کس از
مسلمانان که حکمی از
احکام را نمی‌پذیرد او را مجبور به
تسلیم کند اگر تسلیم شد که هیچ و گرنه مسلمانان را مامور کند تا با او
جنگ کنند تا تسلیم
حکم خدا شود.
مالکیت رباخواران، نسبت به سودهای ربوی الغا می‌شود.
«یـایها الذین ءامنوا اتقوا الله وذروا ما بقی من الربوا ان کنتم مؤمنین؛
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید، و آنچه از (مطالبات) ربا باقی مانده، رها کنید اگر ایمان دارید!»
ربا و
رباخواری از محرمات است.
«الذین یاکلون الربوا لایقومون الا کما یقوم الذی یتخبطه الشیطـن من المس ذلک بانهم قالوا انما البیع مثل الربوا واحل الله البیع وحرم الربوا..؛
کسانی که ربا می‌خورند، (در
قیامت) برنمی خیزند مگر مانند کسی که بر اثر تماس
شیطان ،
دیوانه شده (و نمی‌تواند تعادل خود را حفظ کند گاهی
زمین می‌خورد، گاهی بپا می‌خیزد). این، به خاطر آن است که گفتند:
داد و ستد هم مانند ربا است (و تفاوتی میان آن دو نیست.) در حالی که خدا
بیع را
حلال کرده، و ربا را
حرام! (زیرا فرق میان این دو، بسیار است.) و اگر کسی اندرز الهی به او رسد، و (از رباخواری) خودداری کند، سودهایی که در سابق(قبل از نزول حکم تحریم) به دست آورده،
مال اوست (و این حکم، گذشته را شامل نمی‌گردد) و کار او به خدا واگذار می‌شود (و گذشته او را خواهد بخشید.) اما کسانی که بازگردند (و بار دیگر مرتکب این
گناه شوند)، اهل آتشند و همیشه در آن می‌مانند.»
«یـایها الذین ءامنوا اتقوا الله وذروا ما بقی من الربوا... • فان لم تفعلوا فاذنوا بحرب من الله ورسوله..؛
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید، و آنچه از (مطالبات) ربا باقی مانده، رها کنید اگر ایمان دارید! • اگر (چنین) نمی‌کنید، بدانید خدا و رسولش، با شما پیکار خواهند کرد! و اگر توبه کنید، سرمایه‌های شما، از آن شماست (اصل سرمایه، بدون سود) نه ستم می‌کنید، و نه بر شما ستم وارد می‌شود.»
«یـایها الذین ءامنوا لا تاکلوا الربوا اضعـفـا مضـعفة... • واتقوا النار التی اعدت للکـفرین؛
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! ربا (و سود
پول) را چند برابر نخورید! از خدا بپرهیزید، تا رستگار شوید! • و از آتشی بپرهیزید که برای
کافران آماده شده است.»
«یا ایها الذین آمنوا لا تاکلوا الربوا اضعافا مضاعفة...» در این
آیه اشاره به تحریم ربای فاحش شده و با تعبیر "اضعافا مضاعفه" بیان گردیده است. منظور از ربای فاحش این است که سرمایه به شکل تصاعدی در مسیر ربا سیر کند یعنی سود در مرحله نخستین با اصل سرمایه ضمیمه شود و مجموعا مورد ربا قرار گیرند، و به همین ترتیب در هر مرحله، "سود به اضافه سرمایه"، سرمایه جدیدی را تشکیل دهد، و به این ترتیب در مدت کمی از راه تراکم سود مجموع بدهی
بدهکار بچندین برابر اصل بدهی افزایش یابد و به کلی از زندگی ساقط گردد.
به طوری که از
روایات و تواریخ استفاده می‌شود در
زمان جاهلیت معمول بود که اگر بدهکار در راس مدت نمی‌توانست بدهی خود را بپردازد از
طلبکار تقاضا می‌کرد که مجموع سود و اصل بدهی را به شکل سرمایه جدیدی به او
قرض بدهد و سود آن را بگیرد!، در عصر ما نیز در میان رباخواران این رباخواری بسیار ظالمانه فراوان است.
استفاده از
اموال به دست آمده از راه ربا حرام است.
«الذین یاکلون الربوا لایقومون الا کما یقوم الذی یتخبطه الشیطـن من المس ذلک بانهم قالوا انما البیع مثل الربوا واحل الله البیع وحرم الربوا..؛
کسانی که ربا می‌خورند، (در قیامت) برنمی خیزند مگر مانند کسی که بر اثر تماس شیطان، دیوانه شده (و نمی‌تواند تعادل خود را حفظ کند گاهی زمین می‌خورد، گاهی بپا می‌خیزد). این، به خاطر آن است که گفتند: داد و ستد هم مانند ربا است (و تفاوتی میان آن دو نیست.) در حالی که خدا بیع را حلال کرده، و ربا را حرام! (زیرا فرق میان این دو، بسیار است.) و اگر کسی اندرز الهی به او رسد، و (از رباخواری) خودداری کند، سودهایی که در سابق(قبل از نزول حکم تحریم) به دست آورده، مال اوست (و این حکم، گذشته را شامل نمی‌گردد) و کار او به خدا واگذار می‌شود (و گذشته او را خواهد بخشید.) اما کسانی که بازگردند (و بار دیگر مرتکب این گناه شوند)، اهل آتشند و همیشه در آن می‌مانند.»
«یـایها الذین ءامنوا اتقوا الله وذروا ما بقی من الربوا... • فان لم تفعلوا فاذنوا بحرب من الله ورسوله..؛
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید، و آنچه از (مطالبات) ربا باقی مانده، رها کنید اگر ایمان دارید! • اگر (چنین) نمی‌کنید، بدانید خدا و رسولش، با شما پیکار خواهند کرد! و اگر توبه کنید، سرمایه‌های شما، از آن شماست (اصل سرمایه، بدون سود) نه ستم می‌کنید، و نه بر شما ستم وارد می‌شود.»
«یـایها الذین ءامنوا لا تاکلوا الربوا اضعـفـا مضـعفة..؛
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! ربا (و
سود پول) را چند برابر نخورید! از خدا بپرهیزید، تا رستگار شوید!»
ربا در
آیین یهود حرمت دارد.
«فبظـلم من الذین هادوا... • واخذهم الربوا وقد نهوا عنه..؛
بخاطر ظلمی که از
یهود صادر شد، و (نیز) بخاطر جلوگیری بسیار آنها از راه خدا، بخشی از چیزهای پاکیزه را که بر آنها حلال بود، حرام کردیم. • و (همچنین) بخاطر ربا گرفتن، در حالی که از آن
نهی شده بودند و خوردن اموال مردم به باطل و برای کافران آنها،
عذاب دردناکی آماده کرده‌ایم.»
از این آیه نیز استفاده می‌شود که تحریم "ربا" مخصوص به
اسلام نبوده و در اقوام پیشین هم حرام بوده است، اگر چه در
تورات تحریف یافته کنونی تحریم آن مخصوص به برادران دینی شمرده شده است.
جنگ با رباخواران مسلمان تا برگشت و دست کشیدن از رباخواری جایز است.
«یـایها الذین ءامنوا اتقوا الله وذروا ما بقی من الربوا ان کنتم مؤمنین• فان لم تفعلوا فاذنوا بحرب من الله ورسوله وان تبتم فلکم رءوس امولکم لا تظلمون و لا تظلمون؛
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید، و آنچه از (مطالبات) ربا باقی مانده، رها کنید اگر ایمان دارید! • اگر (چنین) نمی‌کنید، بدانید خدا و رسولش، با شما پیکار خواهند کرد! و اگر توبه کنید، سرمایه‌های شما، از آن شماست (اصل سرمایه، بدون سود) نه ستم می‌کنید، و نه بر شما ستم وارد می‌شود.»
(احتمال دارد که مراد از «حرب من الله و رسوله» جنگ از سوی
خداوند و
پیامبر به یک معنا باشد و آن جنگیدن مسلمانان است با رباخواران تا از آن دست بردارند.)
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «حکم ربا».
