• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حکم حملی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



حکم حملی یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای حکم به اتحاد مصداقی یا مفهومی موضوع و محمول در قضیه حملیه است.
[۱] خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی، ص۱۸۸.




حکم یکی از اجزای قضیه است و به تبع اقسام قضایا (حملیه یا شرطیه‌ بودن قضیه)، حکم در آنها‌ نیز دارای اقسام متفاوتی است. حکم در قضیه حملیه، حملی است؛ یعنی نسبت بین موضوع و محمول در موجبه، نسبت این‌همانی و در سالبه، نسبت این نه‌آنی است. بنابراین در قضیه حملیه «زید ایستاده است» یک حکم حملی وجود دارد که عبارت است از: ایستاده‌بودن زید و این حکم ایجابی نیز است، اما در مثال «اساس الاقتباس تالیف ابن سینا نیست» حکم حملی سلبی وجود دارد که بیان‌کننده غیریت و این نه‌آنی نسبت بین موضوع و محمول است. مقصود از هوهویت یا این‌همانی در اینجا این است که موضوع، محمول هم است؛ یعنی متصف به وصف محمول است و مراد از این‌همانی موضوع و محمول، این‌همانی مصداقی است، و گرنه موضوع و محمول از لحاظ مفهوم متغایرند.
پوشیده نیست که توضیحات بالا در ارتباط با «حمل شایع صناعی» است و در «حمل اولی» بحث درباره اتحاد مفهومی است؛ مانند: الانسان انسان.
از مطالب فوق دانسته می‌شود که حکم حملی به تبع کیفیت قضیه حملیه به حکم حملی ایجابی و حکم حملی سلبی تقسیم می‌شود. کانت، تقسیم مفصلی از قضایا و احکام آن دارد و احکام قضایا را از لحاظ نسبت یا ربط به سه قسم احکام حملی، شرطی و منفصله تقسیم می‌کند.
[۲] خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۹۸.
[۳] خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی، ص۱۹۲.
[۴] قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۸.



در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• خوانساری، محمد، منطق صوری.
• خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی.
• قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.


۱. خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی، ص۱۸۸.
۲. خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۹۸.
۳. خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی، ص۱۹۲.
۴. قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۸.



پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «حکم حملی»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۲/۱۸.    




جعبه ابزار