حکم حملی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حکم حملی یکی از
اصطلاحات به‌کار رفته در
علم منطق بوده و به معنای
حکم به
اتحاد مصداقی یا مفهومی
موضوع و
محمول در
قضیه حملیه است.
حکم یکی از اجزای قضیه است و به تبع اقسام قضایا (
حملیه یا
شرطیه بودن قضیه)، حکم در آنها نیز دارای اقسام متفاوتی است. حکم در قضیه حملیه، حملی است؛ یعنی نسبت بین موضوع و محمول در
موجبه، نسبت این‌همانی و در
سالبه، نسبت این نه‌آنی است. بنابراین در قضیه حملیه «زید ایستاده است» یک حکم حملی وجود دارد که عبارت است از: ایستاده‌بودن زید و این حکم ایجابی نیز است، اما در مثال «
اساس الاقتباس تالیف
ابن سینا نیست» حکم حملی سلبی وجود دارد که بیان‌کننده غیریت و این نه‌آنی نسبت بین موضوع و محمول است. مقصود از
هوهویت یا این‌همانی در اینجا این است که موضوع، محمول هم است؛ یعنی متصف به وصف محمول است و مراد از این‌همانی موضوع و محمول، این‌همانی مصداقی است، و گرنه موضوع و محمول از لحاظ
مفهوم متغایرند.
پوشیده نیست که توضیحات بالا در ارتباط با «
حمل شایع صناعی» است و در «
حمل اولی» بحث درباره
اتحاد مفهومی است؛ مانند: الانسان انسان.
از مطالب فوق دانسته می‌شود که حکم حملی به تبع
کیفیت قضیه حملیه به حکم حملی ایجابی و حکم حملی سلبی تقسیم می‌شود.
کانت، تقسیم مفصلی از
قضایا و احکام آن دارد و احکام قضایا را از لحاظ نسبت یا ربط به سه قسم احکام حملی، شرطی و منفصله تقسیم می‌کند.
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:
• خوانساری، محمد، منطق صوری.
• خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی.
• قطب‌الدین رازی، محمد بن محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «حکم حملی»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۲/۱۸.
