حکم انفال (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اموال اختصاص یافته به رسول خدا (صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم) و امامان (علیهم‌السّلام) را اَنفال می‌گویند و از این موضوع هرچند فقها به تفصیل در بخش پایانی کتاب خمس یا در بابی مستقل تحت همین عنوان بحث کرده‌اند، لیکن از آن در بابهای جهاد و احیاء موات نیز سخن گفته‌اند.
«انفال» جمع «نفل» به معنای زیادی است. به نمازهای مستحب، «نافله» می‌گویند به سبب اینکه اضافه بر واجبات است، به همین جهت در روایات تعمیم داده شده است، چنانکه
امام صادق (علیه‌السّلام) انفال را به دره‌ها، کوهها، جنگلها، معادن، سرزمینهایی که بدون
جنگ به دست مسلمانان بیفتد، زمینهای موات که صاحبان آنها کوچ نموده و زمینهای ملی که سلاطین به خود
اختصاص داده‌اند، تفسیر کرده‌اند.
اطاعت از حکم خدا و رسول خدا (صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم) درباره مالکیت و تقسیم انفال واجب است: «یسـلونک عن الانفال قل الانفال لله والرسول فاتقوا الله واصلحوا ذات بینکم واطیعوا الله ورسوله ان کنتم مؤمنین؛
از تو درباره انفال (غنائم و هر گونه مال بدون مالک مشخص) سؤال می‌کنند بگو: انفال
مخصوص خدا و پیامبر است، پس از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید و میان برادرانی را که با هم ستیزه دارند آشتی دهید و اطاعت خدا و پیامبرش را کنید اگر ایمان دارید.»
انفال از ثروتهای عمومی به شمار می‌رود و در اختیار حاکم مسلمین است: «یسـلونک عن الانفال قل الانفال لله والرسول...؛
از تو درباره انفال (غنائم و هر گونه مال بدون مالک مشخص) سؤال می‌کنند بگو: انفال
مخصوص خدا و پیامبر است، پس از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید و میان برادرانی را که با هم ستیزه دارند آشتی دهید و
اطاعت خدا و پیامبرش را کنید اگر ایمان دارید.»
(مراد از «انفال» غنایم است که
اختیار آن مختص به خداوند و
پیامبر (صلی الله علیه وآله) و امام بعد از آن حضرت و یا کسی است که از سوی امام تعیین شده، باشد.
)
انفال و ثروتهای عمومی، از آن خداوند و پیامبر (صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم) می‌باشد: «یسـلونک عن الانفال قل الانفال لله والرسول...؛
از تو درباره انفال (غنائم و هر گونه مال بدون مالک مشخص) سؤ ال می‌کنند بگو: انفال
مخصوص خدا و پیامبر است، پس از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید و میان برادرانی را که با هم ستیزه دارند آشتی دهید و اطاعت خدا و پیامبرش را کنید اگر
ایمان دارید.»
انفال، دارای مصادیق متعدد است؛ مانند دره‌ها، کوهها، جنگلها و شن زارها، معادن و زمینهای به دست آمده از
دشمن بدون جنگ، اراضی
موات ، زمینهای مربوط به پادشاهان،
ارث بدون وارث: «یسـلونک عن الانفال قل الانفال لله والرسول...؛
از تو درباره انفال (غنائم و هر گونه مال بدون مالک مشخص) سؤ ال می‌کنند بگو: انفال
مخصوص خدا و پیامبر است، پس از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید و میان برادرانی را که با هم ستیزه دارند
آشتی دهید و اطاعت خدا و پیامبرش را کنید اگر ایمان دارید.»
(در روایات رسیده از
اهل بیت (علیهم‌السّلام) انفال به موارد ذکر شده
تفسیر شده است.
)
از ابن عباس چنین نقل شده که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در روز
جنگ بدر برای تشویق جنگجویان
اسلام جوائزی برای آنها تعیین کرد و مثلا فرمود کسی که فلان فرد دشمن را
اسیر کند و نزد من آورد چنین پاداشی را به او خواهم داد، این تشویق (علاوه بر
روح ایمان و جهاد که در وجود آنها شعله ور بود) سبب شد که سربازان جوان پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در یک مسابقه افتخار آمیز با سرعت به سوی هدف بشتابند، ولی پیر مردان و افراد سالخورده در زیر پرچمها توقف کردند، هنگامی که جنگ بدر پایان پذیرفت، جوانان برای گرفتن پاداشهای افتخارآمیز خود به خدمت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) شتافتند، اما پیر مردان به آنها گفتند که ما نیز سهمی داریم، زیرا ما تکیه گاه و مایه دلگرمی شما بودیم و اگر کار بر شما سخت می‌شد و عقب نشینی می‌کردید، حتما به سوی ما می‌آمدید، در این موقع میان دو نفر از
انصار مشاجره لفظی پیدا شد و راجع به غنائم جنگ با یکدیگر گفتگو کردند، آیه فوق نازل شد و صریحا غنائم را متعلق به پیغمبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) معرفی کرد که هر گونه بخواهد با آن رفتار کند، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) هم آنرا به طور مساوی در میان همه جنگجویان تقسیم کرد، و دستور داد که میان برادران دینی صلح و
اصلاح شود. گرچه آیه فوق در زمینه غنائم جنگی وارد شده است، ولی مفهوم آن یک
حکم کلی و عمومی است، و تمام
اموال اضافی یعنی آنچه مالک
خصوصی ندارد را شامل می‌شود، به همین دلیل در روایاتی که از طریق اهل بیت (علیهم السلام) به ما رسیده میبینیم که مفهوم وسیعی برای
انفال بیان شده است.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «حکم انفال».
