حکمت و حکومت (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آیاتی از
قرآن کریم حکمت را برای
حکومت لازم دانسته است.
"فهزموهم باذن الله وقتل
داوود جالوت وءاتـه الله الملک والحکمة وعلمه مما یشاء ولولا دفع الله الناس بعضهم ببعض لفسدت الارض ولـکن الله ذو فضل علی العــلمین؛ .
سپس به فرمان خدا، آنها
سپاه دشمن را به هزیمت واداشتند. و «
داوود» (نوجوان نیرومند و شجاعی که در لشکر «
طالوت» بود)، «
جالوت» را کشت و خداوند، حکومت و دانش را به او بخشید و از آنچه می‌خواست به او
تعلیم داد. و اگر خداوند، بعضی از مردم را به وسیله بعضی دیگر دفع نمی‌کرد، زمین را
فساد فرامی گرفت، ولی خداوند نسبت به جهانیان، لطف و احسان دارد. "
بنا بر این احتمال که
حکمت به معنای ظاهری خود (معرفت ویژه) باشد، نه به معنای
نبوت که برخی مفسران احتمال داده‌اند.
"ام یحسدون الناس علی ما ءاتـهم الله من فضله فقد ءاتینا ءال ابرهیم الکتـب والحکمة وءاتینـهم ملکـا عظیمـا؛
یا اینکه نسبت به مردم(پیامبر و خاندانش)، و بر آنچه خدا از فضلش به آنان بخشیده، حسد می‌ورزند؟ ما به
آل ابراهیم، (که
یهود از خاندان او هستند نیز،) کتاب و حکمت دادیم و
حکومت عظیمی در اختیار آنها(پیامبران بنی اسرائیل ) قرار دادیم. "
مراد از ملک، معنایی اعم از ملک مادی بوده و شامل ملک معنوی یعنی
نبوت و
ولایت حقیقی بر
هدایت خلق و
ارشاد آنان نیز می‌شود، دلیل گفتار ما در آنجا همین جمله مورد بحث است، که ملک آل ابراهیم را عظیم می‌شمارد، و ما می‌دانیم که خدای عزّوجلّ به ملک دنیوی اعتنایی ندارد، مگر وقتی که این ملک دنیوی صاحبش را به فضیلتی معنوی و منقبتی دینی بکشاند، و باز مؤید آن گفتار این است که خدای عزّوجلّ در فضایل آل ابراهیم
علیه
السّلام ، کتاب و حکمت را نام برد، ولی نبوت و
ولایت را نشمرد، و در نتیجه این احتمال بسیار قوی به نظر می‌رسد. (که منظور از ملک عظیم همان نبوت و ولایت باشد و یا حد اقل) نبوت و ولایت مندرج در اطلاق: " آتیناهم ملکا عظیما" باشد.
وشددنا ملکه وءاتینـه الحکمة وفصل الخطاب.
و حکومت او را استحکام بخشیدیم، (هم) دانش به او دادیم و (هم) داوری عادلانه! "
ملک" از باب
استعاره به
کنایه خواهد بود که مراد از آن این است که: ملک او را تقویت نموده، اساس آن را به وسیله هیبت و لشکریان و خزینه‌ها و حسن
تدبیر محکم کرده، همه وسائل محکم شدن
سلطنت را برایش فراهم کرده بودیم.
[مراد از" حکمت"، " فصل الخطاب" که به
داوود علیه‌السّلام داده شده بود]
و کلمه" حکمت" در اصل به معنای نوعی از حکم است، و مراد از آن، معارف حق و متقنی است که به انسان سود بخشد و به
کمال برساند. بعضی «۱» دیگر گفته‌اند: مراد از آن،
نبوت است. بعضی «۲» دیگر گفته‌اند: مراد از آن،
زبور و علم شرایع است. و بعضی دیگر معانی دیگری برای حکمت ذکر کرده‌اند که هیچ یک از آنها معنای خوبی نیست.
و کلمه" فصل الخطاب" به معنای آن است که انسان
قدرت تجزیه و تحلیل یک کلام را داشته باشد، و بتواند آن را تفکیک کند و حق آن را از باطلش جدا کند. و این معنا با
قضاوت صحیح در بین دو نفر متخاصم نیز منطبق است.
قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله « حکمت و حکومت»
