• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حِلْم (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





حِلْم (به کسر حاء و سکون لام) از واژگان نهج البلاغه به معنای بردباری و ضبط نفس در وقت غضب است.
این واژه دارای مشتقاتی است که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، مانند:
الْحِلْمُ (به کسر حاء و سکون لام) به معنای بردباری؛
الْحَليمِ (به کسر حاء و کسر لام) به معنای بردباری؛
أَحْلامٌ (به فتح همزه و سکون حاء) به معنای عقول، است.
این ماده به این معنی ۲۷ بار در نهج البلاغه آمده است.



حِلْم (به کسر اول) به معنای بردباری و ضبط نفس در وقت غضب است.
قاموس آن را بردباری و عقل گفته است.
ظاهرا حلم از آثار عقل است نه خود عقل، چنان‌که راغب اصفهانی گفته است.
جمع حلم به صورت احلام آید.
«حلیم» به معنای بردبار است.


برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:

۲.۱ - الْحِلْمُ - حکمت ۴۵۰ (بردباری)

امام علی (صلوات‌الله‌علیه) درباره بردباری فرمود:
«الْحِلْمُ وَ الاناةُ تَوْأَمانِ يُنْتِجُهُما عُلُوُّ الْهِمَّةِ.»
«بردباری و تاّنی دو همراه هستند، و نتیجه همت عالی می‌باشند.»


۲.۲ - الْحَليمِ - حکمت ۱۹۶ (آثار حلم)

حضرت درباره آثار حلم فرمود:
«أَوَّلُ عِوَضِ الْحَليمِ مِنْ حِلْمِهِ أَنَّ النّاسَ أَنْصارُهُ عَلَى الْجاهِلِ.»
«اولین اثر حلم حلیم آن است که مردم بر علیه جاهل طرفدار او هستند.»


۲.۳ - أَحْلامٌ - خطبه ۱۸۹ (احادیث اهل‌بیت)

حضرت علی (علیه‌السلام) درباره احادیث اهل‌بیت (علیهم‌السلام) می‌فرماید:
«وَ لا يَعِي حَديثَنا إِلاّ صُدورٌ أَمينَةٌ، وَ أَحْلامٌ رَزينَةٌ.»
«احاديث و سخنان ما را جز سينه‌ها و حافظه‌هاى امانت‌پذير و عقل‌هاى سالم نگاه نخواهد داشت.»
احلام به معنی عقول است.



این ماده به این معنی ۲۷ بار در «نهج البلاغه» آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۲۹۸.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۲۵۳.    
۳. طریحی نجفی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۶، ص۴۸.    
۴. فیروز آبادی، مجدالدین، قاموس المحیط، ج۴، ص۹۹.    
۵. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۲۵۳.    
۶. طریحی نجفی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۶، ص۴۸.    
۷. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۸۹، حکمت ۴۵۰.    
۸. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۲۶۲، حکمت ۴۶۰.    
۹. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۵۵۶، حکمت ۴۶۰.    
۱۰. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۵۱.    
۱۱. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۷۹.    
۱۲. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۷۹.    
۱۳. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۵، ص۶۱۲.    
۱۴. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۵۲۶.    
۱۵. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۲۰، ص۱۷۷.    
۱۶. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۲۲، حکمت ۱۹۶.    
۱۷. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۱۶۶، حکمت ۲۰۶.    
۱۸. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۵۰۵، حکمت ۲۰۶.    
۱۹. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۸۳.    
۲۰. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۸۹.    
۲۱. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۸۹.    
۲۲. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۳، ص۵۸۷.    
۲۳. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۲۷۷.    
۲۴. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۹، ص۲۶.    
۲۵. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۳۶، خطبه ۱۸۹.    
۲۶. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۱۵۳، خطبه ۱۸۴.    
۲۷. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۲۸۰، خطبه ۱۸۹.    
۲۸. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۳۵.    
۲۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۳۳۶.    
۳۰. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۳۴۴.    
۳۱. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۷، ص۲۸۷.    
۳۲. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۱، ص۱۷۱.    
۳۳. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۳، ص۱۰۱.    
۳۴. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۸۹، حکمت ۴۵۰.    
۳۵. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۲۲، حکمت ۱۹۶.    
۳۶. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۳۶، خطبه ۱۸۹.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «حلم»، ج۱، ص۲۹۸.    






جعبه ابزار