• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حِرْز (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



مقالات مرتبط: حرز.


حِرْز (به کسر حاء و سکون راء) از واژگان نهج البلاغه به معنای پناهگاه و موضع نگهدارى كه محكم باشد و جمع آن اَحْراز است.
حَرَز (به فتح حاء و راء) به معنای مبالغه در حفظ است.
این واژه دارای مشتقاتی است که در نهج البلاغه به‌ کار رفته است، مانند:
اِحْراز (به کسر همزه و سکون حاء) يعنى حفظ كردن، به دست آوردن و ذخيره كردن؛
حَريز (به فتح حاء و کسر راء) به معنی قلعه محكم است و این واژه به معنای مفعول، یعنی حفظ شده و نگهداری شده نیز آمده است.
هفده مورد از آن در «نهج البلاغه» آمده است.



حَرَز به معنای مبالغه در حفظ است.
گویند: «حرز الشّی‌ء: بالغ فی حفظه.»
اين ماده كه در قرآن مجيد به كار نرفته است.
اِحْراز به معنای حفظ کردن، به دست آوردن و ذخیره کردن است.
حِرْز به معنای پناهگاه و موضع نگهداری که محکم باشد آمده است و جمع آن اَحْراز می‌آید.
حَريز نیز به معنی قلعه محكم است و این واژه به معنای مفعول، یعنی حفظ شده و نگهداری شده نیز آمده است.



برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:

۲.۱ - فأَحْرَزَ - حکمت ۲۶۰ (انسان کامل)

امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره انسان کامل مى‌گويد:
«وَ عامِلٌ عَمِلَ فی الدُّنْيا لِما بَعْدَها فَجاءَهُ الَّذی لَهُ مِنَ الدُّنْيا بِغَيْرِ عَمَل فأَحْرَزَ الْحَظَّيْنِ مَعاً وَ مَلَکَ الدّارَيْنِ جَميعاً.»
(گروهى ديگر، به خاطر آنچه بعد از دنياست كوشش مى‌كنند، امّا سهم آن‌ها از دنیا بدون عمل به آن‌ها مى‌رسد؛ آن‌ها هر دو بهره (بهره دنيا و بهره آخرت) را با هم مى‌برند و هر دو سرا را با هم مالک مى‌شوند.)


۲.۲ - حِرْزٌ - خطبه ۱۹۸ (ارزش تقوا)

امام (علیه‌السلام) می‌فرماید:
«فإِنَّ طاعَةَ اللهِ حِرْزٌ مِنْ مَتالِفَ مُكْتَنِفَة.»
«طاعت خدا پناهگاه است از محل‌هاى تلفى كه انسان را احاطه كرده‌اند.»


۲.۳ - حَريز - نامه ۳۱ (به امام مجتبی (علیه‌السلام))

آن حضرت در نامه ۳۱ فرموده:
«كَهْف حَريز
( پناهگاهى مطمئن و نيرومند.)


۲.۴ - حَريزاً - خطبه ۱۹۳ (نشانه‌های پرهیزکاران)

آن حضرت در خطبه همّام فرموده:
«سَهْلاً أَمْرُهُ حَريزاً دينُهُ.»
«كارش آسان، دينش حفظ شده است.»



این واژه هفده بار در «نهج البلاغه» آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۲۶۴.    
۲. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۴، ص۱۵.    
۳. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیه و الشوارد، ج۱، ص۶۲۳.    
۴. جمعی از نویسندگان، المعجم الوسیط، ج۱، ص۱۶۶.    
۵. فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، ج۳، ص۱۵۷.    
۶. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۴۲، حکمت ۲۶۰.    
۷. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۲۱۸، حکمت ۲۶۹.    
۸. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۵۲۲، حکمت ۲۶۹.    
۹. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۶۹، حکمت ۸۰۵.    
۱۰. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۶۴۵.    
۱۱. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۶۴۵.    
۱۲. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱۴، ص۲۷۰.    
۱۳. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۳۵۵.    
۱۴. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۹، ص۱۵۷.    
۱۵. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۹۶، خطبه ۱۹۸.    
۱۶. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۱۹۹، خطبه ۱۹۳.    
۱۷. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۳۱۳، خطبه ۱۹۸.    
۱۸. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۸۷، خطبه ۱۹۸.    
۱۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۸۰۶.    
۲۰. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۸۱۵.    
۲۱. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۷، ص۶۸۱-۶۸۲.    
۲۲. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۱۲، ص۲۷۹.    
۲۳. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۰، ص۱۸۹.    
۲۴. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۶۳۳، نامه ۳۱.    
۲۵. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۴۵، نامه ۳۱.    
۲۶. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۳۹۳، نامه ۳۱.    
۲۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۶۱۳، نامه ۳۱.    
۲۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۱۰.    
۲۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۱۴.    
۳۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۹، ص۵۰۲.    
۳۱. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۲۰، ص۶.    
۳۲. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۶، ص۶۴.    
۳۳. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۸۲، خطبه ۱۹۳.    
۳۴. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۱۸۸، خطبه ۱۹۱.    
۳۵. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۳۰۵، خطبه ۱۹۳.    
۳۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۷۵، خطبه ۱۹۳.    
۳۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۴۹.    
۳۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۶۵-۷۶۶.    
۳۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۷، ص۵۸۰.    
۴۰. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۱۲، ص۱۴۵-۱۴۶.    
۴۱. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۰، ص۱۴۸.    
۴۲. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۴۲، حکمت ۲۶۰.    
۴۳. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۹۶، خطبه ۱۹۸.    
۴۴. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۶۳۳، نامه ۳۱.    
۴۵. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۸۲، خطبه ۱۹۳.    
۴۶. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۹۱، خطبه ۱۹۵.    
۴۷. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۴۳، خطبه ۱۹۱.    
۴۸. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۳۹، خطبه ۱۵۷.    
۴۹. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۶۷۰، نامه ۴۱.    
۵۰. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۶۰، خطبه ۱۱۲.    
۵۱. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۳۵، خطبه ۱۵۶.    
۵۲. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۳۷، خطبه ۷۵.    
۵۳. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۵۵، خطبه ۸۲.    
۵۴. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۶۹۲، نامه ۵۱.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «حرز»، ص۲۶۴.    






جعبه ابزار