حضور خدا (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یکی از
صفات الهی،
حضور است؛ یعنی
خداوند سبحان در همه جا
حاضر و
شاهد مخلوقات و اعمال آنها است؛ به عبارت دیگر،
عالم هستی محضر او است و چیزی از او
غایب نیست.
حضور
خدا، در هر جهت و
مکان:
«ولله المشرق والمغرب فاینما تولوا فثم وجه الله ان الله وسع علیم؛
مشرق و
مغرب، از آن خداست! و به هر سو رو کنید، خدا آنجاست!
خداوند بی‌نیاز و داناست!». چنین نیست که اگر شما را از رفتن به
مساجد و پایگاه‌هاى
توحید مانع شوند، راه بندگى خدا بسته شود، نه، شرق و غرب این
جهان تعلق به
ذات پاک او دارد و به هر سو رو کنید او آنجا است، همچنین تغییر
قبله که به خاطر مناسبتهاى خاصى صورت گرفته، کمترین اثرى در این
امر ندارد مگر جائى هست که از
خدا خالى باشد، اصولا خدا
مکان ندارد.
امام خمینی آیه
(وَلِلّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ فَاَیْنَمَا تُوَلُّواْ فَثَمَّ وَجْهُ اللّهِ) را ازجمله آیاتی می‌داند که بر حضور و
احاطه قیومی خداوند بر همه اشیاء و معیت او با همه اشیا تاکید دارد.
به اعتقاد امام خمینی اشیاء درذات‌خود هیچ‌گونه استقلالی ندارد و هویت آنها ربط و قیام به حق‌تعالی است. تمام مراتب متنزل از مبدا اعلی، محتاج و فقیرند. البته مراد از
فقر،
ذاتی که
فقیر باشد نیست، بلکه خود ذات
فقر و
فقیر و
افتقار است. همه مراتب لمعات و ضلال حق‌تعالی هستند. لکن این موجودات
فقیر، از مبدا سلب و جدا نمی‌شوند و ظل مبدا می‌باشند. امام خمینی باتوجه‌به این آیه مذکور سلب و انفکاک وجه از ذی وجه را محال می‌داند. و معتقد است موجودات، مرتبه‌ای از عین مرتبه الهی هستند با یک نقصان و فقدانی از آن مرتبه الهی «ما رایت شیئا الا و رایت الله قبله و بعد و معه».
به اعتقاد امام خمینی صفحه وجود همان وجه حق است، و وجه حق نمونه و نشانه‌ای غیر ذات حق نیست البته با یک تنزلی، زیرا ظل حیثیتی غیر ذی ظل ندارد و درعین‌حال عین ذی ظل نیست.
از دیدگاه امام خمینی این آیه
(لِلّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ) به
توحید ذات و وحدت وجود اشاره دارد.
امام خمینی در بیان حضور سریانی حق‌تعالی در دل اشیاء معتقد است درحقیقت هستی یک اصل وجود دارد که به یک ملاحظه منبع فیوضات و انوار حقیقی وجود است و در مرتبه دیگر با نظر به صفات، صفات
ذاتی و با ملاحظه اینکه این وجودات آیه، نمونه و جلوه اوست، اوصاف فعلی حق هستند و این تکثرات از خیرگی چشم است، چرا که خداوند از شدت نور، خفی و از شدت ظهور ناپیداست و همه عالم ظهور اسماء است.
•
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «حضور خدا» • دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی.
