• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حرکت در أین

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


این در لغت عبارتست از مکان چیزی
[۱] المعجم الوسیط، ج۱، ص۳۵، نشر موسسه شقافیه، استانبول، ترکیه، بی تا.
و در اصطلاح فلسفی هیاتی است که از نسبت جسم به مکان برای آن جسم حاصل می‌گردد.
[۲] طباطبایی، محمدحسین، نهایه الحکمة، ص۱۶۷، قم، نشر اسلامی، ۱۴۲۲ق، شانزدهم.    



حرکت در أین عبارتست از جابه جایی یک جسم از یک مکان به مکان دیگر.
[۳] شیروانی، علی، ترجمه و شرح نهایه الحکمه، ج۲، ص۲۸۵، قم، نشر بوستان کتاب، ۱۳۸۶ش، چ هفتم.
بستر این حرکت، مکان اجسام است و فلاسفه، مقوله «این» را به عنوان مسافت این حرکت معرفی نموده‌اند. مقوله این نیز مانند سایر مقولات نسبی، ماهیت جنسی یا نوعی ندارد بلکه مفهومی است اضافی و نسبی که از نسبت شیء به مکان انتزاع می‌شود و خود مکان نیز از عوارض تحلیلی اجسام است و ما به ازاء عینی ندارد و در واقع مکان هر چیزی، جزئی از حجم کل جهان مادی است که جداگانه در نظر گرفته می‌شود نه اینکه وجود منحازی داشته باشد.
[۴] مصباح یزدی، آموزش فلسفه، ج۲، ص۳۴۵.    

در حرکت مکانی، به نظر می‌رسد چیزی که در حال حرکت است مکان جسم است؛ زیرا با پیدایش حرکت، جسم پیوسته مکانش را از دست می‌دهد و در مکان دیگری قرار می‌گیرد اما اگر دقت کنیم می‌بینیم که مکان جسم، صفت و عرضی از خود جسم است؛ (مثلا مکان شخصی که بر روی فرشی نشسته است، سطحی است که بر روی آن قرار گرفته است و این سطح، متعلق به جسم دیگری است (مثل فرش و صندلی و...) و در نتیجه، وصفی از آن جسم است نه صفت و عرضی از آن شخصی، در حالی که مسافت جسمی که در حال حرکت است آن چیزی از جسم متحرک است که دائما در حال عوض شدن است و آن چیزی که از جسم متحرک در حرکت مکانی پیوسته در حال عوض شدن است، عبارتست از نسبت آن به مکان. پس در حرکت مکانی، «این» مسافت است نه مکان و به همین دلیل، فیلسوفان این نوع از حرکات را «حرکات اینی» می‌نامند نه «مکانی».
[۵] عبودیت، عبدالرسول، درآمدی بر فلسفه اسلامی، ص۲۳۸، قم، نشر مؤسسه امام خمینی رحمة‌الله‌علیه ، ۱۳۸۶ش، چ ششم.



حرکت مکانی انواعی دارد که عبارتند از:

۲.۱ - حرکت مکانی ارادی

ارادی: مثل منتقل شدن انسان از مکانی به مکان دیگر به اراده خودش. این حرکت که مستند به نفس اراده کننده است، در واقع فعلی است تسخیری که بدون واسطه از نفس سر نمی‌زند، بلکه نفس حیوان و انسان یک عامل طبیعی را برای تحریک بدن یا جسم دیگری به کار می‌گیرد. پس فاعل قریب و بی واسطه این حرکات، طبیعت است.

۲.۲ - حرکت مکانی غیر ارادی

غیر ارادی: مانند حرکت مکانی اجسام. این قسم از حرکت، به دو قسم طبیعی و قسری تقسیم می‌شود؛ زیرا این حرکت، یا مقتضای طبیعت شیء است یا در اثر نیروی قاسر و مجبور کننده‌ای از خارج می‌باشد. در حرکت طبیعی که مبدا فعل، طبیعت جسم است و در حرکت قسری هم، طبق نظر اکثر فلاسفه طبیعت جسم مبدا فعل است.
به نظر عده‌ای از فلاسفه، مقوله «این» در مقوله «وضع» مندرج است و مقوله‌ای جدا و مستقل از آن نیست. زیرا وضع عبارتست از هیئتی که از نسبت اجزای یک شیء به یکدیگر و نسبت مجموع اجزای آن به خارج پدید می‌آید و «این» عبارتست از هیئتی که از نسبت شیء (مجموع اجزای شیء) به مکان پدید می‌آید. قید «خارج» که در تعریف مقوله وضع آمده است، شامل مکان که در مقوله «این» آمده است، نیز می‌گردد و می‌توان گفت که «این» در مقوله «وضع» مندرج است، پس حرکت اینی و مکانی، قسمی از حرکت وضعی است.
[۶] مطهری، مرتضی، حرکت و زمان در فلسفه اسلامی، ج۲، ص۱۶۸، تهران، نشر حکمت، ۱۳۵۸ه. ش.    

در مقابل عده‌ای معتقدند که حرکت اینی و مکانی است که اصالت دارد و حرکت وضعی را قسمی از حرکت «این» می‌دانند؛ زیرا هر چند در حرکت وضعی، مکان کل جسم تغییر نمی‌یابد ولی اجزای جسم متحرک، تدریجا جابه جا می‌شوند و مثلا جزیی که در سمت چپ واقع شده، به سمت راست می‌رود یا جزیی که در بالا واقع شده، به سمت پائین می‌رود.
[۷] مصباح یزدی، آموزش فلسفه، ج۲، ص۳۲۱.
با توجه به اینکه حرکت کمی و کیفی در مکان محقق می‌شوند، پس حرکت اینی و مکان مقدم بر سایر حرکات می‌باشد.
[۸] مطهری، مرتضی، حرکت و زمان در فلسفه اسلامی، ج۲، ص۱۶۹ ۱۷۲.    


۱. ↑ المعجم الوسیط، ج۱، ص۳۵، نشر موسسه شقافیه، استانبول، ترکیه، بی تا.
۲. ↑ طباطبایی، محمدحسین، نهایه الحکمة، ص۱۶۷، قم، نشر اسلامی، ۱۴۲۲ق، شانزدهم.    
۳. ↑ شیروانی، علی، ترجمه و شرح نهایه الحکمه، ج۲، ص۲۸۵، قم، نشر بوستان کتاب، ۱۳۸۶ش، چ هفتم.
۴. ↑ مصباح یزدی، آموزش فلسفه، ج۲، ص۳۴۵.    
۵. ↑ عبودیت، عبدالرسول، درآمدی بر فلسفه اسلامی، ص۲۳۸، قم، نشر مؤسسه امام خمینی رحمة‌الله‌علیه ، ۱۳۸۶ش، چ ششم.
۶. ↑ مطهری، مرتضی، حرکت و زمان در فلسفه اسلامی، ج۲، ص۱۶۸، تهران، نشر حکمت، ۱۳۵۸ه. ش.    
۷. ↑ مصباح یزدی، آموزش فلسفه، ج۲، ص۳۲۱.
۸. ↑ مطهری، مرتضی، حرکت و زمان در فلسفه اسلامی، ج۲، ص۱۶۹ ۱۷۲.    


سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «حرکت در أین».    




جعبه ابزار