• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حدیث ورقة بن نوفل

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


حدیث ورقة بن نوفل بهدنقد داستان ساختگی تردید پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در ابتدای نزول وحی و دلداری او توسط ورقة بن نوفل اطلاق می‌شود.


ورقة بن نوفل از عموزادگان خدیجه همسر رسول گرامی اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و فردی باسواد اندک و کم و بیش باخبر از تاریخ انبیای گذشته بود. وی پیش از اسلام از بت‌ها کناره گرفت و از خوردن قربانی‌هایی که به خاطر بت‌ها ذبح می‌شدند امتناع می‌ورزید. وی اوایل نبوت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم را درک کرد.

حدیث ساختگی ورقة بن نوفل که در کتاب‌های روایی- تاریخی و همچنین مبحث نزول قرآن در منابع علوم قرآنی بحث می‌شود، به این شرح است:
پس از نزول جبرئیل بر رسول گرامی اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم چنان ترس و اضطراب شدیدی رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم را فرا گرفت که - بنا به پاره‌ای از روایات - حضرت تصمیم گرفته بود خود را از بالای کوه پرتاب کند، ولی فرشته وحی با نشان دادن خود، آن حضرت را از این کار منصرف کرد. یا این که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم هنگام ورود به خانه خدیجه، با خود فکر می‌کرد شاید آن چه دیده خطا کرده است یا شاید کاهن شده باشد….
خدیجه نزد ورقة بن نوفل رفت و داستان نزول فرشته بر آن حضرت و وضعیت روحی وی را برای او تعریف کرد. یا طبق روایت دیگری، خود آن حضرت نزد ورقة بن نوفل رفت و ماجرا را برایش تعریف کرد. ورقه راز این قصه را برای خدیجه یا خود آن حضرت بیان کرد و به نبوت و رسالت حضرت ختمی مرتبت صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم بشارت داد.

مهم‌ترین اشکالات و مناقشات درباره این حدیث عبارتند از:
۱. وجود ضعف در اسناد حدیث و معتبر نبودن گروهی از راویان آن؛
۲. وجود تناقض در محتوای حدیث و وجود نشانه‌های جعل در آن؛
۳. ناسازگاری محتوای حدیث با مقام شامخ پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم ؛ به این معنا که پیامبر بر اساس این حدیث در مهم‌ترین و حیاتی‌ترین مسئله یعنی شناخت وحی دچار سردرگمی و تردید و بلاتکلیفی شد. لازمه این سخن، تنزل مقام شامخ پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم تا جایی است که فردی چون ورقه یا خدیجه بر آن حضرت امتیاز داشته باشد؛
۴. قرآن سرگذشت زندگی انبیا را بیان کرده و روایات بسیاری در شرح زندگی آنان وارد شده است؛ با این حال چنین ترس و شکی درباره هیچ یک از آنان نقل نشده است؛ چه رسد به مقام حضرت ختمی مرتبت که افضل انبیا است؛ مثلا نزول وحی بر حضرت موسی علیه‌السّلام توام با طمانینه و آرامش بود.

استاد جعفر مرتضی عاملی پس از نقد و بررسی این روایات می‌گوید: مقبول آن است که رسول خدا پس از نزول وحی شادمان و مسرور از این کرامت الهی به خانه بازگشت و به وظیفه‌ای که بر عهده اش نهاده شده بود اطمینان داشت. شاهد بر آن، روایات اهل بیت علیه‌السّلام و روایاتی به نقل از اهل سنت است. زراره از امام صادق علیه‌السّلام پرسید: چرا پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم هنگامی که جبرئیل بر او نازل شد، نترسید و آن را از وسوسه‌های شیطان نپنداشت؟ امام صادق علیه‌السّلام فرمود: خداوند بر پیامبر خود سکینه و آرامش فروفرستاد، و آن چه از جانب خداوند می‌رسید، به گونه‌ای بود که گویا می‌بیند.
[۱] عاملی، جعفر مرتضی، ۱۹۴۴ -، الصحیح من سیرة النبی الاعظم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم ، ج۲، ص(۳۱۴-۲۸۷).
[۲] سبحانی، جعفر، ۱۳۰۸ -، فروغ ابدیت، ج۱، ص۲۲۶.
[۳] معرفت، محمد هادی، ۱۳۰۹ -۱۳۸۵، التمهید فی علوم القرآن، ج۱، ص۱۱۳.
[۴] زرکلی، خیر الدین، ۱۸۹۳-۱۹۶۶، الاعلام،قاموس التراجم لاشهرالرجال والنساءمن العرب والمستعربین والمستشرقین، ج۳، ص۱۱۳.
[۵] العقدالفرید، ج۳، ص۲۶۴.
[۶] العقدالفرید، ج۷، ص۹۸.
[۷] مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی، ۱۰۳۷ - ۱۱۱۱ق، بحارالانوارالجامعة لدرراخبارالائمة الاطهار، ج۱۱، ص۵۶.


۱. ↑ عاملی، جعفر مرتضی، ۱۹۴۴ -، الصحیح من سیرة النبی الاعظم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم ، ج۲، ص(۳۱۴-۲۸۷).
۲. ↑ سبحانی، جعفر، ۱۳۰۸ -، فروغ ابدیت، ج۱، ص۲۲۶.
۳. ↑ معرفت، محمد هادی، ۱۳۰۹ -۱۳۸۵، التمهید فی علوم القرآن، ج۱، ص۱۱۳.
۴. ↑ زرکلی، خیر الدین، ۱۸۹۳-۱۹۶۶، الاعلام،قاموس التراجم لاشهرالرجال والنساءمن العرب والمستعربین والمستشرقین، ج۳، ص۱۱۳.
۵. ↑ العقدالفرید، ج۳، ص۲۶۴.
۶. ↑ العقدالفرید، ج۷، ص۹۸.
۷. ↑ مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی، ۱۰۳۷ - ۱۱۱۱ق، بحارالانوارالجامعة لدرراخبارالائمة الاطهار، ج۱۱، ص۵۶.


فرهنگ‌نامه علوم قرانی، برگرفته از مقاله«حدیث ورقة بن نوفل».    




جعبه ابزار