حدیث نفس ( فقهی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حديث نفسِ به معنای در
خاطر گذرانيدن می باشد
حديث نفسِ به معنای چیزی رادر
خاطر گذرانيدن می باشداین عنوان به
مناسبت در
باب صلات به كار می رود .
كسى كه از روى
تقیه در
نماز جماعت مخالف شركت كرده،
واجب است
قرائت را، هر چند به نحو حديث نفس بخواند.
برخى گفته‌اند:مراد از حديث نفسِ ذكر شده در
روایات مبالغه در
اخفات و
آهسته خواندن قرائت است نه در
خاطر گذرانيدن آن؛
ليكن بسيارى آن را به
معنای لغوی‌اش (در
خاطر گذرانيدن) گرفته و هنگام
شدت تقیه آن را جايز دانسته‌اند.
ياد كردن
خداوند و
گفتن «لا اله الّا اللَّه» هنگام
وسوسه و حديث نفس به
افکار پلید و
شیطانی،
مستحب،
و حديث نفس به
امور دنیایی در
نماز مکروه است.
امام خمینی در
تحریرالوسیله درباره نیت نماز و عدم لزوم
اخطار قلبی نیت می‌نویسد: النیّة: عبارة عن قصد الفعل، و یعتبر فیها التقرّب الی اللَّه تعالی و امتثال امره، و لا یجب فیها التلفّظ؛ لانّها امر
قلبیّ، کما لا یجب فیها
الاخطار؛ ای الحدیث الفکری و الاحضار بالبال؛ بان یرتّب فی فکره و خزانة خیاله؛ مثلًا: اصلّی صلاة فلا نیّة امتثالًا لامره، بل یکفی الداعی: و هو الارادة الاجمالیّة المؤثّرة فی صدور الفعل، المنبعثة عمّا فی نفسه من الغایات؛ علی وجه یخرج به عن الساهی و الغافل، و یدخل فعله فی فعل الفاعل المختار، کسائر افعاله الارادیّة و الاختیاریّة، و یکون الباعث و المحرّک للعمل الامتثال و نحوه.
نیّت عبارت است از قصد انجام کار. و در نیّت، تقرّب به خدای متعال و فرمانبری امر او معتبر است. و در نیّت، به زبان آوردن لازم نیست، زیرا نیّت کاری است مربوط به
قلب، چنان که در نیّت،
اخطار قلبی - یعنی آوردن عمل در فکر و حاضر کردن آن در
خاطر - واجب نیست که در فکر و خزانه خیال خود، این معنی را مرتّب نماید که مثلًا، فلان نماز را جهت فرمانبری امر خدا می‌خوانم، بلکه وجود داعی و محرّک (انگیزه) کفایت می‌کند. و داعی آن است که انسان اجمالًا اراده‌ای داشته باشد که او را به صدور فعل وادار کند و این اراده و خواست
قلبی ناشی از خواسته‌های درونی او است به گونه‌ای که به واسطه داشتن این داعی از اینکه ساهی (اشتباه کار) یا غافل (بی‌توجه) باشد خارج شده و کار او - همانند سایر کارهای ارادی و اختیاری - جزء کارهای فاعل مختار به شمار می‌آید و (در اینجا) انگیزه و وادار کننده انسان به عمل،
امتثال امر خداوند و مانند آن می‌باشد.
•
جمعی از پژوهشگران زیر نظر سید محمود هاشمی شاهرودی فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۳، ص ۲۷۹ •
ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
