• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حدیث حسن

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


دیگر کاربردها: حسنه (ابهام‌زدایی).

حدیث حَسَن، یا اخبار حسنه یکی از عناوینی است که در علم درایه از آن بحث می شود و به حدیثی که راوی آن امامی ممدوح باشد، اطلاق می‌شود.


واژه «حسن» در لغت کاربردهای مختلفی دارد که در ذیل به برخی اشاره می‌شود:
۱- چیزی است ملائم با طبع مانند: خوشحالی؛
۲- چیزی است که صفت کمال محسوب شود مانند: علم؛
۳- متعلق مدح مانند: عبادات.

از نظر اصطلاح، دانشمندان شیعه و سنی درباره آن اختلاف نظر دارند:

۲.۱ - دیدگاه شیعه

ا - خبر متصلی است که تمام سلسله سند آن امامی مذهب و ممدوح باشند ولی تصریح به عدالت آنها نشده باشد یا بعضی ممدوح و بقیه ثقه باشند.
ب - خبر متصلی است که تمام یا بعضی از سلسله سند آن امامی ممدوح باشند، مدح آنها مدح مقبول و قابل اعتنا باشد، معارض با ذم هم نباشد و تنصیص بر عدالت ایشان هم نشده باشد. اعم از این که در مراتب سند باشد و یا در بعضی از مراتب و بقیه رجال سند صحیح باشند.
ج - خبری است که در زنجیره حدیث راویی باشد که ممدوح باشد و مدح او به درجه نزدیک به تعدیل باشد ولی به عدالت و ضعف وی تصریح نشده باشد و عقیده وی نیز صحیح باشد.
گفته شده است این تعریف خالی از اشکال نیست.

۲.۲ - دیدگاه اهل سنت

ا - روایت مسندی است که راویانش نزدیک به درجه وثاقت باشند یا خبر مرسلی است که مرسل آن ثقه باشد، از بیش از یک وجه نقل شده باشد و از شذوذ و علت سالم باشد.
ب - روایتی است که راویانش معلوم و مشهور باشند.
ج - حدیث حسن آن است که سندش متصل به نقل از راوی عادل کم ضبط بوده و از شذوذ و علت سالم مانده باشد.
د - حدیثی است که در سند آن، متهم به کذب نباشد، شاذ نباشد و از بیش از یک وجه نقل شده باشد.

در مورد تاریخچه حدیث حسن گفته شده است: نام حدیث حسن در کلام متقدمان بوده است ولی اولین کسی که متوجه تقسیم حدیث به سه قسم صحیح، حسن و ضعیف شد ابوعیسی ترمذی و اولین کسی که به آن تصریح نمود خطابی است.

در این که وجه تسمیه حدیث حسن چیست؟ گفته شده است: بدان جهت است که ما نسبت به آن حدیث حسن ظن داریم.
اهل سنت حدیث حسن را به دو نوع تقسیم کرده‌اند: حسن ذاتی و حسن بالغیر هنگامی که به صورت مطلق ذکر شود منظور حسن ذاتی است.
توضیح هر یک در جای خود ذکر شده است.
از حدیث حسن به خبر حسن، حسان، حسن، اخبار حسنه، اخبار حسان، حسن الاسناد، حسن لذاته، قوی، روایت حسن، روایت حسن الاسناد، روایت حسن السند، روایت حسن ذاتی، روایت حسن لذاته، روایت قوی، حدیث حسن الاسناد، حدیث حسن ذاتی، حدیث حسن لذاته، حسن السند، احادیث حسان، اخبار حسن، خبر حسن السند، خبر حسن ذاتی، خبر حسن لذاته نیز تعبیر شده است.
[۱] فضلی، عبدالهادی، اصول الحدیث، ص۱۰۸.
[۲] فضلی، عبدالهادی، اصول الحدیث، ص۱۷۳.
[۳] شهیدثانی، زین‌الدین، الرعایة فی علم الدرایه، ص۸۱.    
[۴] محقق داماد، سیدمحمدباقر، الرواشح السماویة فی شرح الاحادیث الامامیه، ص۴۱.    
[۵] مفید، محمد بن محمد، المسائل الصاغانیة، ج۲۲، ص۱۱۹.
[۶] علیاری تبریزی، علی بن عبدالله، بهجة الامال، ج۱، ص۴۴۰.
[۷] علیاری تبریزی، علی بن عبدالله، بهجة الامال، ج۱، ص۷.
[۸] سیوطی، عبدالرحمن، تدریب الراوی، ج۱، ص۱۶۶.    
[۹] سیوطی، عبدالرحمن، تدریب الراوی، ج۱، ص۱۶۸.    
[۱۰] سیوطی، عبدالرحمن، تدریب الراوی، ج۱، ص۶۷.    
[۱۱] مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۱، ص۱۷۹.
[۱۲] مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۱، ص۲۱۷.
[۱۳] طریحی، فخرالدین، جامع المقال، ص۳.    
[۱۴] اسدی، جزایری، عبدالنبی بن سعدالدین، حاوی الاقوال فی معرفة الرجال، ج۱، ص۱۱۵.    
[۱۵] مدیرشانه‌چی، کاظم، درایة الحدیث، ص۱۴۸.
[۱۶] مدیرشانه‌چی، کاظم، درایة الحدیث، ص۳۹.
[۱۷] مدیرشانه‌چی، کاظم، درایة الحدیث، ص۴۳-۴۴.
[۱۸] خاقانی، علی، رجال الخاقانی، ص۲۳۶.
[۱۹] خاقانی، علی، رجال الخاقانی، ص۳۲۷.    
[۲۰] کلباسی، اصفهانی، ابوالهدی، سماء المقال، ج۲، ص۱۶۲.
[۲۱] علامه، سیدضیاءالدین، ضیاء الدرایه، ص۲۳.
[۲۲] بروجردی، سیدعلی، طرائف المقال، ج۲، ص۲۴۹.    
[۲۳] بروجردی، سیدعلی، طرائف المقال، ج۲، ص۳۶۴.    
[۲۴] مدیرشانه‌چی، کاظم، علم الحدیث، ص۱۴۸.
[۲۵] نادرعلی، عادل، علوم حدیث و اصطلاحات آن، ص۱۰۹.
[۲۶] نادرعلی، عادل، علوم حدیث و اصطلاحات آن، ص۱۱۹-۱۲۰.
[۲۷] سخاوی، محمد بن عبدالرحمن، فتح المغیث، ج۱، ص۱۲۵.    
[۲۸] سخاوی، محمد بن عبدالرحمن، فتح المغیث، ج۱، ص۸۸.    
[۲۹] فصلنامه علمی تخصصی علوم حدیث، ج۱۰، ص۵۰.
[۳۰] فصلنامه علمی تخصصی علوم حدیث، ج۵، ص۱۳۴.
[۳۱] قاسمی، محمد، قواعد التحدیث، ص۱۰۲-۱۰۳.    
[۳۲] قهپایی، عنایة‌الله، مجمع الرجال، ج۷، ص۱۹۵.
[۳۳] نوری، حسین، مستدرک الوسائل، ج۳، ص۵۴۰.
[۳۴] نوری، حسین، مستدرک الوسائل، ج۳، ص۷۷۳.
[۳۵] مامقانی، عبدالله، مستدرکات مقباس الهدایه، ج۵، ص۱۰۷.
[۳۶] مامقانی، عبدالله، مستدرکات مقباس الهدایه، ج۵، ۱۲۲.
[۳۷] مامقانی، عبدالله، مستدرکات مقباس الهدایه، ج۵، ص۱۲۷.
[۳۸] مامقانی، عبدالله، مستدرکات مقباس الهدایه، ج۵، ص۱۳۴.
[۳۹] مامقانی، عبدالله، مستدرکات مقباس الهدایه، ج۵، ص۷۵-۱۲۲.
[۴۰] مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایه، ج۱، ص۱۶۰-۱۶۷.    
[۴۱] مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایه، ج۲، ص۱۲.    
[۴۲] مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایه، ج۲، ص۱۹۵.    
[۴۳] مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایه، ج۲، ص۳۵.    
[۴۴] مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایه، ج۲، ص۷۴.    
[۴۵] مازندرانی، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۶، ص۳۲۷.    
[۴۶] صدر، سیدحسن، نهایة الدرایه، ص۱۰۵.    
[۴۷] صدر، سیدحسن، نهایة الدرایه، ص۲۵۹-۲۶۱.    
[۴۸] صدر، سیدحسن، نهایة الدرایه، ص۲۶۲.    
[۴۹] مشکینی، ابوالحسن، وجیزة فی علم الرجال، ص۸۹.    
[۵۰] حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۲۰، ص۹۶.    
[۵۱] عاملی، حسین بن عبدالصمد، وصول الاخیار الی اصول الاخبار، ص۹۵.    


در اینکه حدیث حسن مطلقا حجّت است یا مطلقا حجّت نیست و یا در صورت عمل مشهور به مضمون آن، حجّت است و در غیر آن صورت حجّت نیست، بین متأخران اختلاف است.
[۵۲] عاملی، حسین بن عبدالصمد، وصول الاخیار الی اصول الاخبار، ص۹۷.    


۱. ↑ فضلی، عبدالهادی، اصول الحدیث، ص۱۰۸.
۲. ↑ فضلی، عبدالهادی، اصول الحدیث، ص۱۷۳.
۳. ↑ شهیدثانی، زین‌الدین، الرعایة فی علم الدرایه، ص۸۱.    
۴. ↑ محقق داماد، سیدمحمدباقر، الرواشح السماویة فی شرح الاحادیث الامامیه، ص۴۱.    
۵. ↑ مفید، محمد بن محمد، المسائل الصاغانیة، ج۲۲، ص۱۱۹.
۶. ↑ علیاری تبریزی، علی بن عبدالله، بهجة الامال، ج۱، ص۴۴۰.
۷. ↑ علیاری تبریزی، علی بن عبدالله، بهجة الامال، ج۱، ص۷.
۸. ↑ سیوطی، عبدالرحمن، تدریب الراوی، ج۱، ص۱۶۶.    
۹. ↑ سیوطی، عبدالرحمن، تدریب الراوی، ج۱، ص۱۶۸.    
۱۰. ↑ سیوطی، عبدالرحمن، تدریب الراوی، ج۱، ص۶۷.    
۱۱. ↑ مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۱، ص۱۷۹.
۱۲. ↑ مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۱، ص۲۱۷.
۱۳. ↑ طریحی، فخرالدین، جامع المقال، ص۳.    
۱۴. ↑ اسدی، جزایری، عبدالنبی بن سعدالدین، حاوی الاقوال فی معرفة الرجال، ج۱، ص۱۱۵.    
۱۵. ↑ مدیرشانه‌چی، کاظم، درایة الحدیث، ص۱۴۸.
۱۶. ↑ مدیرشانه‌چی، کاظم، درایة الحدیث، ص۳۹.
۱۷. ↑ مدیرشانه‌چی، کاظم، درایة الحدیث، ص۴۳-۴۴.
۱۸. ↑ خاقانی، علی، رجال الخاقانی، ص۲۳۶.
۱۹. ↑ خاقانی، علی، رجال الخاقانی، ص۳۲۷.    
۲۰. ↑ کلباسی، اصفهانی، ابوالهدی، سماء المقال، ج۲، ص۱۶۲.
۲۱. ↑ علامه، سیدضیاءالدین، ضیاء الدرایه، ص۲۳.
۲۲. ↑ بروجردی، سیدعلی، طرائف المقال، ج۲، ص۲۴۹.    
۲۳. ↑ بروجردی، سیدعلی، طرائف المقال، ج۲، ص۳۶۴.    
۲۴. ↑ مدیرشانه‌چی، کاظم، علم الحدیث، ص۱۴۸.
۲۵. ↑ نادرعلی، عادل، علوم حدیث و اصطلاحات آن، ص۱۰۹.
۲۶. ↑ نادرعلی، عادل، علوم حدیث و اصطلاحات آن، ص۱۱۹-۱۲۰.
۲۷. ↑ سخاوی، محمد بن عبدالرحمن، فتح المغیث، ج۱، ص۱۲۵.    
۲۸. ↑ سخاوی، محمد بن عبدالرحمن، فتح المغیث، ج۱، ص۸۸.    
۲۹. ↑ فصلنامه علمی تخصصی علوم حدیث، ج۱۰، ص۵۰.
۳۰. ↑ فصلنامه علمی تخصصی علوم حدیث، ج۵، ص۱۳۴.
۳۱. ↑ قاسمی، محمد، قواعد التحدیث، ص۱۰۲-۱۰۳.    
۳۲. ↑ قهپایی، عنایة‌الله، مجمع الرجال، ج۷، ص۱۹۵.
۳۳. ↑ نوری، حسین، مستدرک الوسائل، ج۳، ص۵۴۰.
۳۴. ↑ نوری، حسین، مستدرک الوسائل، ج۳، ص۷۷۳.
۳۵. ↑ مامقانی، عبدالله، مستدرکات مقباس الهدایه، ج۵، ص۱۰۷.
۳۶. ↑ مامقانی، عبدالله، مستدرکات مقباس الهدایه، ج۵، ۱۲۲.
۳۷. ↑ مامقانی، عبدالله، مستدرکات مقباس الهدایه، ج۵، ص۱۲۷.
۳۸. ↑ مامقانی، عبدالله، مستدرکات مقباس الهدایه، ج۵، ص۱۳۴.
۳۹. ↑ مامقانی، عبدالله، مستدرکات مقباس الهدایه، ج۵، ص۷۵-۱۲۲.
۴۰. ↑ مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایه، ج۱، ص۱۶۰-۱۶۷.    
۴۱. ↑ مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایه، ج۲، ص۱۲.    
۴۲. ↑ مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایه، ج۲، ص۱۹۵.    
۴۳. ↑ مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایه، ج۲، ص۳۵.    
۴۴. ↑ مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایه، ج۲، ص۷۴.    
۴۵. ↑ مازندرانی، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۶، ص۳۲۷.    
۴۶. ↑ صدر، سیدحسن، نهایة الدرایه، ص۱۰۵.    
۴۷. ↑ صدر، سیدحسن، نهایة الدرایه، ص۲۵۹-۲۶۱.    
۴۸. ↑ صدر، سیدحسن، نهایة الدرایه، ص۲۶۲.    
۴۹. ↑ مشکینی، ابوالحسن، وجیزة فی علم الرجال، ص۸۹.    
۵۰. ↑ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۲۰، ص۹۶.    
۵۱. ↑ عاملی، حسین بن عبدالصمد، وصول الاخیار الی اصول الاخبار، ص۹۵.    
۵۲. ↑ عاملی، حسین بن عبدالصمد، وصول الاخیار الی اصول الاخبار، ص۹۷.    


فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (علیهم‌السلام)، ج‌۳، ص۲۶۰-۲۶۱.    
مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «حدیث حسن»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۶/۹.    
آیة الله مکارم شیرازی،دائرة المعارف فقه مقارن،ج۱.    


رده‌های این صفحه : اصطلاحات حدیثی | اقسام حدیث | اقسام خبر واحد | حدیث شناسی | درایه
جعبه ابزار