جَرَض (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جَرَض (بر وزن شرف) یکی از
مفردات نهج البلاغه، به معنای
آب دهان که فرو برده شود، یا چیزی که در گلو گیر کند است.
حضرت علی (علیه‌السلام) در نامه‌ای به برادرش
عقیل و در بیان
موعظه‌ای، از این واژه استفاده نموده است.
جَرَض (بر وزن شرف)
به معنای آب دهان که فرو برده شود، یا چیزی که در گلو گیر کند، آمده است. چنان‌که گفته می‌شود: «
الجرض: الریق یغّص به».
واژه «جریض» به معنای آدم اندوهگین که آب دهان را به زحمت قورت می‌دهد، آمده است.
دو مورد که در
نهج البلاغه استفاده شده به شرح ذیل می‌باشد:
امام (صلوات‌الله‌علیه) در رابطه با دشمنی که گریخته ست به برادرش عقیل می‌نویسد:
«فَسَرَّحْتُ إِلَيْهِ جَيْشاً كَثِيفاً ... فَمَا کَانَ اِلاَّ کَمَوْقِفِ سَاعَة حَتَّی نَجَا جَرِیضاً بَعْدَمَا اُخِذَ مِنْهُ بِالْـمُخَنَّقِ ...»؛
«لشکر انبوهی به سوی او فرستادم
جنگ ادامه نیافت مگر به قدر ایستادن یک ساعت تا این‌که با‌اندوه فراوان گریخت بعد از آن‌که گلویش فشرده شده بود».
واژه «مخنّق» بر وزن معقّر به معنی حلق و گلوست که فشرده و خفه می‌شود.
امام (علیه‌السلام) در جای دیگر در مقام موعظه فرموده است:
«... فَهَلْ يَنْتَظِرُ ... وَ أَهْلُ مُدَّةِ الْبَقَاءِ إِلاَّ آوِنَةَ الْفَنَاءِ ... وَ غُصَصِ الْجَرَضِ»؛
«آیا ماندگان
دنیا جز وقت
فنا و جرعه‌های آب دهان گلوگیر را انتظار می‌کشند».
این واژه دو بار در «نهج البلاغه» آمده است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «جرض»، ص۲۱۲.
