جَحر (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جَحر (بر وزن عقل) یکی از
مفردات نهج البلاغه، به معنای
غار عمیق و (بر وزن قفل) به معنای لانه و سوراخی است که حشرات و درندگان برای خود می‌سازند.
حضرت علی (علیه‌السلام) در خصوص ویژگی لانه
مورچه و سرزنش و
توبیخ یاران خویش از این واژه استفاده نموده است.
جَحر (بر وزن عقل) به معنای غار عمیق و (بر وزن قفل)
به معنای لانه و سوراخی است که حشرات و درندگان برای خود می‌سازند، آمده است.
واژه «
انجحار» نیز به معنای رفتن در سوراخ آمده است.
برخی از مواردی که در
نهج البلاغه استفاده شده به شرح ذیل می‌باشد:
امام (صلوات‌الله‌علیه) در رابطه با مورچه فرموده است:
«انْظُرُوا إِلَى الَّنمْلَةِ ... كَيْفَ دَبَّتْ عَلَى أَرْضِهَا، وَصَبَتْ عَلَى رِزْقِهَا، تَنْقُلُ الْحَبَّةَ إِلَى جُحْرِهَا ...»؛
«به همين مورچه نگاه كنيد، چگونه روى زمين راه مى‌رود و براى بدست‌آوردن روزيش تلاش مى‌كند؛ دانه ها را به لانه نقل مى‌نمايد».
منظور از «جحر» لانه مورچه است.
امام (علیه‌السلام) در توبیخ یاران خود فرموده است:
«کُلَّما اَطَلَّ عَلَیْکُمْ مَنْسِرٌ مِنْ مَنَاسِرِ اَهْلِ الشَّامِ اَغْلَقَ کُلُّ رَجُل مِنْکُمْ بَابَهُ، وَانْجَحَرَ انْجِحَارَ الضَّبَّةِ فی جُحْرِهَا، وَالضَّبُعِ فِی وِجَارِهَا»؛
«هر وقت پیشقراولی از پیشقراولان اهل
شام بر شما روی آورد و هر یک از شما در خانه‌اش را بسته و به لانه خویش می‌خزد مانند خزیدن
سوسمار به لانه‌اش و
کفتار به کنامش».
این واژه سه بار در «نهج البلاغه» آمده است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «جحر»، ص۲۰۳-۲۰۲.
