جمع عثمان بن عفان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جمع عثمان بن عفان، تهیه نسخه‌های رسمی از
قرآن کریم بر اساس نسخه‌های قبلی و سایر اسناد، در زمان
خلیفه سوم است.
با توجه به اهمیت
قرآن در
فرهنگ اسلامی و اشتیاق فراوان
مسلمانان صدر
اسلام به فراگیری
آیات قرآن، بسیاری از
اصحاب رسول
خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم
مصاحفی تهیه کردند تا در انجام فرایض و مراسم دینی و نیز آموزش قرآن از آن بهره گیرند؛ اما این
صحیفه‌ها با توجه به اختلاف اصحاب از نظر مراتب علمی و میزان اهتمام و دقت آنان در تهیه
مصحف، از جهت قرائت و چگونگی ضبط کلمات دچار اختلافاتی شد و کار اختلاف
مصاحف به جبهه گیری اصحاب درمقابل یکدیگر و منازعه و حتی
تکفیر انجامید؛ از این رو تهیه نسخه‌ای رسمی از قرآن کریم که مورد پذیرش اصحاب
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم باشد و به اختلافات
مصاحف و حافظان قرآن در زمینه قرائت پایان دهد ضرورت داشت.
دستگاه خلافت نیز با درک موضوع و بنا به پیشنهاد بعضی از اصحاب رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم گروهی از حافظان و کاتبان برجسته قرآن کریم را با عنوان «
لجنه توحید مصاحف» مامور انجام این مهم کرد.
برای انجام این هدف بزرگ، ابتدا همه نوشته‌ها و
مصاحف قرآنی موجود گردآوری شد و سپس بر اساس
مصحف ابوبکر - که نزد
حفصه بود- و مجموعه اسناد مکتوب و نیز شهادت گروهی از حافظان و قاریان برجسته
قرآن کریم نسخه‌هایی از قرآن کریم منطبق با قرائت
متواتر از رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم تهیه و هر نسخه همراه یکی از قاریان برجسته به
بلاد اسلامی مانند
مکه و
کوفه فرستاده شد، و سپس سایر نوشته‌های قرآنی جمع آوری و نابود شد، و به سوزاندن هر
مصحفی که با این
مصاحف اختلاف داشت دستور داده شد و عموم
مسلمانان به پیروی از این
مصاحف ملزم شدند. این گردآوری زمان
عثمان به «جمع عثمان» یا «
جمع سوم» شهرت یافت.
این
مصاحف به اسم
عثمان خلیفه سوم معروف شد؛ ولی تهیه کنندگان آن، گروهی از
اصحاب رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم بودند که به دستور عثمان این کار را انجام دادند.
تعیین تاریخ دقیق تهیه این
مصاحف مشکل است؛ ولی مسلم این است که بین سال‌های ۲۵ - ۳۰ ق انجام گرفت.
اقدام عثمان در آغاز با مخالفت برخی اصحاب مواجه شد؛ ولی سرانجام همگی آن را پذیرفتند. یکی از موافقان،
امام علی علیه‌السّلام بود.
این
مصحف‌ها علی رغم همه مزایای آن دچار پاره‌ای اختلافات و کاستی‌ها بود که ذیل اصطلاح «
اختلاف مصاحف» توضیح داده شده است.
نظریه دیگری نیز درباره جمع عثمان وجود دارد که می‌گوید: جمع عثمان جمع و تنظیم سوره‌ها بوده است.
لجنه توحید مصاحف؛
احراق مصاحف.
فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «جمع عثمان بن عفان».
