جمال القراء و کمال الإقراء (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نویسنده کتاب
علم الدین سخاوی است وی در سال
۵۵۸ هجری
قمری متولد و در سال ۶۴۳ دار فانی را وداع کرد.
نامبرده یکی از شخصیتهای علمی زمان خویش به حساب می‌آید که دارای آثار علمی فراوانی است. کتاب جمال القراء از مهمترین آثار او به شمار می‌رود. موضوع کتاب مباحثی است پیرامون
علوم قرآن. نویسنده تلاش نموده مهمترین مباحث علوم قرآن را که در زمان خود مطرح بوده (با توجه به گستردگی آنها) جمع آوری و مورد بررسی قرار دهد و درباره بعضی از آنها اظهار نظر نماید. از آنجا که بعضی از آراء ایشان در مسائل علوم قرآنی دارای ارزش علمی است بعضی از دانشمندان علوم قرآنی همچون
زرکشی در
البرهان و
جلال الدین سیوطی در
الاتقان از نظرات وی استفاده نموده‌اند. از مباحث مطرح شده در کتاب (مخصوصا بحث
ناسخ و
منسوخ) به دست می‌آید که در زمان ایشان آنچه که بیشتر مورد نظر دانشمندان علوم قرآنی بوده و توجه خاصی به آن داشته‌اند- بحث آیات ناسخ و منسوخ در قرآن است لذا جناب سخاوی تلاش نموده آیات و سورهای قرآن را که ادعای نسخ شده مورد بررسی قرار دهد و موارد ادعائی را رد نماید.
این کتاب مشتمل بر هفت فصل می‌باشد.
فصل اول: نثر الدرر فی ذکر الایات و السور- در این فصل از اولین و آخرین آیاتی که نازل شده و نیز از نامهای
قرآن بحث می‌نماید.
فصل دوم: الافصاح الموجز فی ایضاح المعجز- که پیرامون
اعجاز قرآن است.
فصل سوم: منازل الاجلال و التعظیم فی فضائل القرآن العظیم احادیثی که در
فضیلت قرآن و بعضی از سوره‌ها و آیات از
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم وارد شده، در این فصل ذکر شده است.
فصل چهارم: تجزئة القرآن- در این فصل نحوه تقسیم بندی قرآن به
حزب و
جزء بیان شده است.
فصل پنجم: اقوی العدد فی معرفة العدد تقسیم بندی قرآن به
سوره‌های مکی و
مدنی و تعداد آیات آنها در این فصل بحث شده است.
فصل ششم- ذکر الشواذ- در این فصل از بعضی از مسائل متفرقه بحث می‌نماید.
فصل هفتم: الطود الراسخ فی المنسوخ و الناسخ. پیرامون آیات ناسخ و منسوخ بحث می‌نماید.
این کتاب دارای ویژگیهایی است که در ذیل به اهم آنها اشاره می‌گردد. ۱- فصل هفتم کتاب که پیرامون ناسخ و منسوخ است مهمترین فصل این کتاب است چونکه تمام سورهای قرآن را ذکر و مواردی که ادعای نسخ شده را نام می‌برد و عدم نسخ در آنها را توضیح می‌دهد. ۲- در فصل چهارم کتاب- از چگونگی تقسیم بندی قرآن به حزب و جزء سخن گفته و در ادامه قرآن را به ۳۶۰ قسمت تقسیم کرده و می‌گوید: این تقسیم بندی برای کسی که می‌خواهد قرآن را در طول یک سال حفظ کند روش مناسبی است. ۳- در فصل سوم به نحوه جمع آوری قرآن و ترتیب سوره‌ها، بر حسب نزول می‌پردازد. ۴- در بحث از بسم الله اقوال پیرامون مساله را بیان می‌نماید که آیا بسم الله جزء سوره‌های قرآن هست یا خیر؟ ۵- از آنجا که مباحث علوم قرآنی متعدد و فراوان می‌باشد صاحب کتاب سعی نموده از میان آنها، مهمترین مباحث را که تا
قرن هفتم مطرح بوده بحث نماید ۶- مؤلف کتاب فقط به جمع آوری آراء نپرداخته است بلکه در اکثر آنها بعد از ذکر آراء و اقوال، آنها را مورد بررسی قرار داده و اظهار نظر نموده است. ۷- افراد زیادی از دانشمندان علوم قرآنی، از این کتاب به عنوان منبع مهمی استفاده نموده‌اند که به برخی از آنها اشاره می‌شود ۱-
ابو شامه در کتاب
المرشد الوجیز الی علوم تتعلق بالکتاب العزیز ۲-
ابن الجزری الدمشقی در کتاب:
النشر فی القراءات العشر ۳-
احمد بن محمد القسطلانی در کتاب
لطائف الاشارات لفنون القراءات ۴-
البدر العینی در کتاب
بدء الوحی ۵-
زرکشی در کتاب
البرهان ۶-
جلال الدین سیوطی در کتاب
الاتقان ۷- شیخ
احمد بن محمد الدمیاطی در کتاب
اتحاف فضلاء البشر ۸- شیخ
محمود بن عبدالله الآلوسی در کتاب
روح المعانی ۸- در فصل سوم- از فضیلت بعضی از آیات قرآن بحث می‌نماید که به نظر میرسد آیات ذکر شده هیچ گونه نظمی ندارد- و بصورت متفرقه مطرح شده‌اند.
کتاب دو جلد، متن آن
عربی و دارای ۱۰۲۲ صفحه است که مشخصات آن به شرح زیر است: ۱- کاغذ: اعلا ۲- چاپ: کامپیوتری ۳- جلد: گالینگور ۴- نوبت چاپ: اول ۵- تاریخ انتشار: ۱۴۱۹ ه ق برابر ۱۹۹۹ م ۶- ناشر: مؤسسه الکتب الثفافیه، بیروت، لبنان ۷- دارای فهرست‌های زیر الف) آیات ب) روایات ج) اعلام د) اماکن ه) اشعار و) مصادر ۸- نام کتاب: جمال القراء و کمال الاقراء ۹- نام مؤلف: ابو الحسن علی بن محمد سخاوی ۱۰- محقق: عبد الحق عبد الدایم سیف القاضی محقق مذکور کتاب حاضر را به عنوان رساله دکترا در دانشگاه
مدینه منوره مورد تحقیق قرار داده که دارای ویژگیهای زیر است: الف) استخراج احادیث با اساتید گوناگون ب) شرح حال اعلام متن منابع علوم قرآنی ج) توضیح لغوی لغات مشکل د) افزودن مقدمه مفصل درباره مؤلف، کتاب حاضر، علوم قرآن و منابع علوم قرآنی.
نرم افزار مشکات الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
