جزئیت قضیه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

جزئیت قضیه یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای حالت حاصل از تعلق حکم به بعض افراد موضوع یا حالت حاصل از عدم دوام حکم به اتصال یا انفصال تالی و مقدم است.

---

با توجه به آنکه ملاک جزئیت در قضیه حملیه با ملاک آن در قضیه شرطیه تفاوت دارد به هر یک جداگانه پرداخته می‌شود:

۱.۱ - جزئیت قضیه حملیه

ملاک جزئیت یا کلیت در قضیه حملیه، کمیت موضوع حکم است؛ یعنی هرگاه بر تمام افرادِ موضوع حکم شده باشد، کلیه است؛ مانند: «همه انسان‌ها تفکر می‌کنند» و اگر بر بعضی از افرادِ موضوع حکم شده باشد، جزئیه است؛ مانند: بعضی از انسان‌ها عالم‌اند.

۱.۲ - جزئیت قضیه شرطیه

ملاک کلیت یا جزئیت در قضیه شرطیه، دوام یا عدم دوام حکم به اتصال یا انفصال تالی و مقدم است؛ مانند: «هرگاه خورشید طلوع کند، روز است» که حکم به اتصال تالی و مقدم در همه زمان‌ها شده است و: «همواره عدد یا زوج است یا فرد» که حکم به انفصال تالی و مقدم در همه زمان‌ها شده است و مانند: «بعضی اوقات اگر سیل ببارد، سیل جاری می‌شود» که حکم به اتصال و ارتباط در بعضی زمان‌هاست یا: «گاهی چنین است که انسان یا به پشت خوابیده یا نشسته است» که حکم به انفصال مقدم و تالی دائمی نیست.

---

در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• خوانساری، محمد، منطق صوری.
• مظفر، محمدرضا، المنطق.    
• حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.    
• قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.
• مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.    

---