جبرائیل بن عبیداللّه طبیب
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جبرائیل بن عبیداللّه طبیب (
۳۱۱-
۳۹۶ق) از پزشکان معروف
قرن چهار هجری قمری در
بغداد بود. وی به امر
عضدالدوله دیلمی برای درمان
صاحب بن عباد رهسپار
ری شد که در همان زمان به درخواست صاحب بن عباد کتاب کناشه الصغیر را به رشته تحریر در آورد و بعد از بازگشت در بغداد به کتابت پرداخت و کتاب کناشه الکبیر را که بعدها الکافی نام نهاد، تصنیف کرد.
ابوعیسی جبرائیل بن عبیداللّه بن بَخْتیشوع طبیب به سال ۳۱۱ در بغداد به دنیا آمد و در همان آغاز کودکی، پدر خویش را از دست داد.
از آن پس تحت
تکفل مادر و ناپدری قرار گرفت و دیری نگذشت که مادر خویش را نیز از دست داد و ناپدریش ـ درحالی که اموال او را تصاحب کرده بود ـ او را از خویش راند و جبرائیل با
فقر و تنگدستی فراوان وارد بغداد شد.
جبرائیل مصاحبت پزشکی به نام
هرمزد، از پزشکان مقتدر زمان خویش را برگزید و بخشی از دانش پزشکی را از او آموخت. او از استادان دیگری همچون
یوسف واسطی علومی را فراگرفت و پزشکی ماهر شد.
و در همان دوران، بخشی از وقت خویش را در بیمارستان می‌گذراند و به تحصیل نیز ادامه می‌داد.
ابوعیسی زمانی به
دمشق و
بیت المقدس نیز مسافرت کرد و پس از بازگشت به بغداد، به امر عضدالدوله دیلمی برای درمان صاحب بن عباد رهسپار ری شد و مدتی که در آنجا اقامت داشت، دانشمندان ری با او دیدار و مناظره علمی داشتند و در موضوعات پزشکی، مباحثه و مناظره می‌کردند.
جبرائیل در همان زمان به درخواست صاحب بن عباد کتاب کناشه الصغیر را در موضوع بیماری‌های کلی بدن به رشته تحریر درآورد.
او پس از سه سال اقامت در ری، به بغداد بازگشت و مدت‌ها نیز در بغداد به تصنیف پرداخت و کتاب کناشه الکبیر را که بعدها الکافی نام نهاد، تصنیف کرد. افزون بر این دو اثر، آثار بسیار دیگری تالیف کرده است. جبرائیل به زبان و واژگان فارسی نیز کاملاً تسلط داشت و در بحث و مناظره بسیار قاطع بود.
اسماعیل پاشا کتاب‌های او را چنین برشمرده است:
•رسالة فی عصب العین؛ •الکافی رسالة فی عصب العین؛ •الکافی کناشه الکبیر در پنج جلد؛ •کناش الصغیر؛ •المطابقة بین اقوال الانبیاء والفلاسفه؛ •مقالة فی الم الدماغ؛ •مقالة فی اَن افضل اسطقات الیدم (البذم)؛ •مقالة فی انه لم جعل من الخمر قربان واصله محرم؛ •مقالة فی الرد علی الیهود.
جبرائیل طبیب به سال ۳۹۶ یا
۳۹۷ در بغداد از دنیا رفت
و در مصلای میافارقین به خاک سپرده شد.
(دیگر منابع:
).
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «جبرائیل طبیب»، ج۲، ص۱۵۳.
