جاهِد (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جاهِد:
(يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ جَاهِدِ الْكُفَّارَ وَ الْمُنَافِقِينَ) جاهِد: واژه
«جاهد» در آيه مورد بحث كه در اصل از همان مادّه «
جهد» گرفته شده است.
به موردی از کاربرد
جاهِد در
قرآن، اشاره می‌شود:
(يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ جَاهِدِ الْكُفَّارَ وَ الْمُنَافِقِينَ وَ اغْلُظْ عَلَيْهِمْ وَ مَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمَصِيرُ ) (اى پيامبر! با
کافران و
منافقان پيكار كن و بر آنان سخت بگير! جايگاهشان جهنم است، و بد فرجامى است!)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: مراد از جهاد با كفار و
منافقين بذل جهد و كوشش در اصلاح امر از ناحيه اين دو طايفه است. خلاصه منظور اين است كه با تلاش پى‌گير خود جلو شر و فسادى كه اين دو طايفه براى دعوت دارند بگيرد، و معلوم است كه اين جلوگيرى در ناحيه كفار
به اين است كه حق را براى آنان بيان نموده، رسالت خود را
به ايشان برساند، اگر
ایمان آوردند كه هيچ، و اگر نياوردند با ايشان جنگ كند. و در ناحيه
منافقين به اين است كه از آنان دلجويى كند و تاليف قلوب نمايد، تا
به تدريج دلهايشان
به سوى ايمان گرايش يابد. و اگر هم چنان
به نفاق خود ادامه دادند، جنگ با
منافقان (كه شايد ظاهر آيه شريفه هم همين باشد)، سنت
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم) بر آن جارى نشده، و آن جناب در تمام عمر با هيچ
منافقى نجنگيده، ناگزير بايد كلمه جاهد را
به همان معنايى كه كرديم بگيريم.
بعضى از
مفسرین گفته‌اند: منظور از جهاد، سخت‌گيرى با آنان در اقامه حدود است، چون بيشتر كسانى كه در عهد رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم) حد مى‌خوردند، همين
منافقين بودند. ولى خواننده عزيز خودش
به نادرستى اين سخن واقف است.
ازآن‌جا كه
منافقان از افشاى اسرار درونى خانۀ
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم) و بروز مشاجرات و اختلاف‌هايى در ميان همسران او خوشحال بودند،
به شايعات در اين زمينه دامن مى‌زدند، و شايد
به همين مناسبت در آيه مورد بحث دستور شدت عمل درباره آنها داده شده، چنان كه مى‌فرمايد:
«اى پيامبر! با كفّار و
منافقان پيكار و جهاد كن و بر آنها سخت بگير...».
اين جهاد در مورد كفار ممكن است
به صورت مسلّحانه يا غير مسلّحانه بوده باشد، ولى در مورد
منافقان بدون شک مسلّحانه نيست، زيرا در هيچ تاريخى نقل نشده كه پيامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم) با
منافقان پيكار مسلّحانه كرده باشد، لذا در حديثى از
امام صادق (علیه‌السلام) مى‌خوانيم كه فرمود:
«رسول خدا هرگز با
منافقى جنگ نكرد، بلكه پيوسته در تأليف قلوب آنها مى‌كوشيد.»
بنابراين مراد از جهاد با آنها همان توبيخ، سرزنش، انذار و رسوا ساختن آنها، و يا در بعضى از موارد، تأليف قلوب آنهاست، چه اين كه «جهاد» معنى وسيع و گسترده‌اى دارد و هرگونه تلاش و كوشش را شامل مى‌شود.
اين وضع خاص در مقابل
منافقان، با اين كه آنها خطرناک‌ترين دشمن
اسلام بودند،
به خاطر اين بود كه آنها ظاهرا دم از اسلام مى‌زدند و با
مسلمانان كاملا آميزش داشتند، لذا ممكن نبود همچون يک كافر با آنها رفتار كرد.
البته اين در صورتى بود كه آنها دست
به اسلحه نبرند و اگر اين كار را مى‌كردند مسلّما با آنها مقابله
به مثل مى‌شد، زيرا در اين صورت عنوان «محارب»
به خود مى‌گرفتند.
گرچه اين مسئله در عصر پيامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم) واقع نشد، ولى بعد از او مخصوصا در عصر
امیرمؤمنان (علیه‌السلام) روى داد، و او با
منافقان مسلح
به نبرد برخاست.
بعضى گفته‌اند منظور از «جهاد با
منافقان» در آيه مورد بحث، اجراى حدود شرعى در مورد آنهاست، زيرا اكثر كسانى كه حد بر آنها جارى مى‌شد از
منافقان بودند، ولى هيچ دليلى براى اين تفسير، و بر اين ادعا كه حدود شرعى در آن عصر غالبا بر آنها واقع شده، در دست نيست.
قابل توجه اين كه آيه مورد بحث عينا و بدون هيچ كم و زياد در
سوره توبه آيه ۷۳
نيز آمده است.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «جاهِد»، ص۴۱۲.
