جامع جعفری (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جامع جعفری، نوشته محمد جعفر بن محمد حسین نایینی، به
زبان فارسی است که پیرامون تاریخ
یزد در دوران نادری، زندی و عصر سلطنت
فتحعلی شاه نوشته شده است.
کتاب حاضر، بعد از مقدمه ی مصحح، دارای سیزده فصل اصلی است و در آخر فهرستی از اعلام خوانین و اعلام جغرافیایی یزد و اعلام اشخاص و فهرست اصطلاحات دیوانی و لغات نادر و اصطلاحات مخصوص یزد آورده شده است.
در مقدمه، خاندان مولف و شرح حال او و ذکری از تالیفات او به میان آمده است.
سپس در فصولی دوران افشاریه، زندیه و
قاجاریه را بررسی کرده در ادامه خوانین یزد و افشاریه و دوران یزد را در فصولی دیگر بررسی کرده است.
جامع جعفری، کتابی است در تاریخ شهر یزد و حوادث تاریخی مربوط بدان شهر باستانی در
عهد پادشاهان سلسله‌های افشاریه،
زندیه و دوران فتحعلی شاه قاجار، این کتاب، چون به طور اختصاصی اخبار و وقایع مربوط به دوران حکومت «خوانین» این شهر را دربر دارد در افواه به کتاب «تاریخ خوانین» نیز شهرت یافته است.
۱- ضبط اصطلاح ارباب حرف و اصناف یزد در دو دسته متمایز و نیز صاحبان مناصب و مقامات
حکومتی در کتاب ذکر شده است.
۲- به دست آمدن مفاهیم بعضی از اصطلاحات مربوط به دیوان و حکومت، از قبیل آن که منشیگری و دبیری (ترسل) در دستگاه حکام دو شغل مستقل از یکدیگر بوده و در کار آن‌ها تفاوت‌ها وجود داشته است.
این اثر ذکر مفیدی دارد، از اقسام وجوه دریافتی؛ مانند وجوه حلقه ابریشم، وجوه ابوابی، وجوه
گمرک ، وجوه لاکی پری، وجوه دلالی، وجوه سوق الدواب، وجوه لرود، وجوه دقاقی و صباغی و شله و قصاری...
۳- ضبط نحوه اجرای اصول حکومتی در ولایات که از عین دستورالعمل شاهزاده محمد ولی میرزا عاید می‌شود. نظیر این دستورالعمل در مراجع دیگر دیده نشده است.
۴- وجود چند اصطلاح خاص یزد؛ مانند «آب میان کردن»، کارفرما، پوکه، جزه و غیره که در فهرست لغات انتهای کتاب احصاء شده است. این نوع لغات معمولا در فرهنگ‌ها دیده نمی‌شود.
۵- وجود اصطلاحاتی نادر از قبیل «کاسه‌های آفتاب و مهتاب» که از وسایل جنگ بوده، یا «طهرانی» که قسمتی از خانه بوده و من در متون دیگر دیده نمی‌شود.
۶- وجود اشعاری از قضایی و آزاد، دو شاعری که با مؤلف هم عصر بوده‌اند. نیز ذکر اطلاعی درباره تذکره میرزا مهدی عامری نائینی متخلص به مشرب.
۷- وجود اطلاعات مبسوط درباره
باغ‌ها و ساختمان‌هایی که خوانین در یزد بر پا کرده بودند.
فهارس کتاب شامل، توضیحات و تصحیح اغلاط، جدول سنوات مذکورین در این کتاب، اعلام شجره خوانین، اعلام امکنه یزد، اعلام اشخاص، اعلام جغرافیایی، اعلام قومی، اصطلاحات دیوانی و درباری و مناصب، اصطلاحات نادر، لغات محلی، فهرست کتب، فهرست انتشارات انجمن آثار ملی می‌باشد.
نرم افزار تاریخ اسلامی ایران،مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
