جار بِذِی اَلْقُرْبی (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جار بِذِی اَلْقُرْبی:
(الْمَسَاكِينِ وَ الْجَارِ ذِي الْقُرْبَى) جار بِذِی اَلْقُرْبی: واژه «
جار» به معنى «همسايه» (به‌ويژه از لحاظ نزديكى مكانى) و نيز به معنى «يار و پشتيبان، هم‌عهد و هم‌سوگند» آمده است.
بنابراين
«جار بِذِي اَلْقُرْبىٰ» به معنى «همسايه نزديک (خويشاوند)» در مقابل «جار الجنب» (همسايه دور - بيگانه - غير خويشاوند) است.
به موردی از کاربرد
جار بِذِی اَلْقُرْبی در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ اعْبُدُواْ اللّهَ وَ لاَ تُشْرِكُواْ بِهِ شَيْئًا وَ بِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَ بِذِي الْقُرْبَى وَ الْيَتَامَى وَ الْمَسَاكِينِ وَ الْجَارِ ذِي الْقُرْبَى وَ الْجَارِ الْجُنُبِ وَ الصَّاحِبِ بِالجَنبِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ وَ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ إِنَّ اللّهَ لاَ يُحِبُّ مَن كَانَ مُخْتَالًا فَخُورًا) (و خدا را بپرستيد؛ و هيچ چيز را همتاى او قرار ندهيد؛ و به پدر و مادر، نيكى كنيد؛ همچنين به خويشاوندان و يتيمان و مستمندان، و همسايه نزديک، و همسايه دور، و دوست و همنشين، و واماندگان در سفر، و بردگانى كه مالک آنها هستيد؛ زيرا
خداوند، كسى را كه متكبّر و فخرفروش است، و از اداى حقوق ديگران سرباز مى‌زند، دوست نمى‌دارد.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه
بذى القربى عطف است به كلمه بالوالدين، و همچنين كلمات بعد، كه همه عطف به آنند، و معناى كلمه ذو
القربى خويشاوند و معناى دو جمله
(الْجارِ ذِي الْقُرْبى) و
(الْجارِ الْجُنُبِ) از آن‌جا كه در مقابل هم قرار گرفته‌اند، اولى همسايه نزديک و دومى همسايه دور است، چون كلمه (جنب) به معناى اجنبى است، و در اينجا قرينه نامبرده معناى دور را به آن مى‌دهد، و منظور از اين دورى و نزديكى دورى و نزديكى از نظر خانه است، در روايت هم از
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم) نقل شده كه همسايه را تحديد فرمود به كسى كه بين خانه تو و خانه او چهل ذراع، يعنى بيست ذرع فاصله باشد، و در روايتى ديگر تحديد شده به چهل خانه، كه احتمال دارد روايت اولى خواسته باشد همسايه نزديک را تحديد كند و دومى همسايه دور را.
آيه مورد بحث، توصيه به نيكى در حق «همسايگان نزديک» مى‌كند. در اين كه منظور از همسايه نزديک چيست، مفسران احتمالات مختلفى داده‌اند بعضى معنى آن را همسايگانى كه جنبه خويشاوندى دارند دانسته‌اند، ولى اين تفسير با توجه به اين كه در جمله‌هاى سابق از همين آيه اشاره به حقوق خويشاوندان شده، بعيد به نظر مى‌رسد، بلكه منظور همان نزديكى مكانى است، زيرا همسايگان نزديک‌تر، حقوق و احترام بيشترى دارند، و يا اين كه منظور همسايگانى است كه از نظر مذهبى و دينى با
انسان نزديک باشند.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «جار بِذِی اَلْقُرْبی»، ص۴۲۶.
