ثَوْب (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ثَوْب (به فتح ثاء) یکی از
مفردات نهج البلاغه، به معنای رجوع یا بازگشت شی‌ء به محل خود است.
حضرت علی (علیه‌السلام) در مورد
طلحه و
زبیر،
مؤمن از
دنیا رفتن و یا
شهید شدن در راه
خدا و... از این استفاده نموده است.
ثَوْب به معنای رجوع یا بازگشت شی‌ء به محل خود، آمده است.
چنان‌که
راغب در
مفردات آورده است: «ثوب» در اصل رجوع شی‌ء است به حالت اوّلی و یا به حالتی که در نظر گرفته شده بود. لباس را «ثوب» گویند: چون پارچه به حالتی که در نظر گرفته شده بود، برگشته است.
پاداش را
ثواب گویند، چراکه به خود عامل برمی‌گردد.
برخی از مواردی که در «
نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره طلحه و زبیر فرموده است:
«اللَّهُمَّ إنَّهُما قَطَعاني وَ ظَلَماني ... وَ لَقَدِ اسْتَثَبْتُهُما قَبْلَ الْقِتالِ، وَ اسْتَأْنَيْتُ بِهما أَمامَ الْوِقاعِ، فَغَمَطا النِّعْمَةَ، وَ رَدّا الْعافِيَةَ.» «قبل از
جنگ از آن دو طلب رجوع کردم که برگردند و کار جنگ را به تاخیر‌انداختم، ولی
نعمت را انکار کرده و حقیر دانستند و عافیت را ردّ نمودند.»
این لفظ از «ثاب» به معنی رجوع است.
امام (علیه‌السلام) درباره
مؤمن از
دنیا رفتن و
انتظار جنگ و
شهادت را کشیدن، فرموده است:
«فَإِنّهُ مَنْ ماتَ مِنْكُمْ عَلَى فِراشِهِ وَ هُوَ عَلَى مَعْرِفَةِ حَقِّ رَبِّهِ عَزَّ وَ جَلّ وَ حَقِّ رَسولِهِ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ صَلَواتُ اللهِ عَلَيْهِ وَ عَلَيْهِمْ ماتَ شَهيداً، وَ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَى اللهِ، و اسْتَوْجَبَ ثَوابَ ما نَوَى مِنْ صالِحِ عَمَلِهِ.» «زيرا آن كس از شما كه در بستر خويش بميرد، ولى به طور شايسته
معرفت خدا و
پیامبر و اهل بيتش را داشته باشد، «
شهید» از دنيا رفته و
اجر و پاداشش بر خداست و ثواب اعمال شايسته‌اى را كه
قصد انجام آن را داشته است مى‌برد.»
واژه «مثوبة» نیز به معنی ثواب است.
واژه «مثابة» اسم مکان، به‌معنای محل بازگشت است.
عمر بن خطاب با حضرت (علیه‌السلام) در رفتن به
جنگ ایرانیان مشورت کرد، آن جناب صحیح ندانست و او را از این کار منع کرد و فرمود: فرماندهی مجرّب بفرست:
«فَاِنْ اَظْهَرَ اللهُ فَذاکَ ما تُحِبُّ وَ اِنْ تَکُنِ الاُْخْرَی کُنْتَ رِدْءاً للنّاسِ وَ مَثابَةً لِلْمُسْلِمینَ.» یعنی «اگر
خدا پیروزشان کرد، همان است که دوست داری و اگر شکست پیش آمد برای مردم پناهگاه و محل بازگشت می‌شوی.»
واژه «ثوب» به معنای لباس، است. آن حضرت (علیه‌السلام) همچنین در تعریف
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) فرموده‌اند:
«وَ لَقَدْ كانَ (صلى الله عليه وآله)... وَ يَخْصِفُ بَيَدِهِ نَعْلَهُ وَ يَرْقَعُ بِيَدِهِ ثَوْبَهُ.» یعنی: «پيامبر (صلى‌الله‌عليه‌و‌آله) با
دست خويش كفش و لباسش را وصله مى‌كرد، بر مركب برهنه سوار مى‌شد.»
این واژه ۴۵ بار در «نهج البلاغه» آمده، که اکثر آن‌ها به معنی اجر و پاداش است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «ثوب»، ص۱۹۲.
