• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ثابت بن عجلان انصاری

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


ثابت بن عَجلان انصاری، از صِغار تابعین یا از شخصیت‌های پس از تابعین یعنی اَتْباع تابعین می‌باشد.
[۱] ابن حبّان، کتاب الثقات، ج۶، ص۱۲۵، حیدرآباد دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/۱۹۷۳ـ۱۹۸۳، چاپ افست بیروت.
[۲] ابن حجرعسقلانی، هدی الساری: مقدمه فتح الباری، ص۵۵۵، چاپ عبدالعزیزبن عبداللّه بن باز و محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت ۱۴۱۸/۱۹۹۷.



از تاریخ زندگی او اطلاع موثق و دقیقی در دست نیست، برخی وی را حِمْصی و شامی خوانده‌اند،
[۳] محمدبن احمد ذهبی، میزان الاعتدال فی نقدالرجال، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره ۱۹۶۳ـ۱۹۶۴، ج۱، ص۳۶۴، چاپ افست بیروت.
[۴] ابن حجرعسقلانی، تقریب التهذیب، ج۱، ص۱۴۶، چاپ مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۳/۱۹۹۳.
و برخی نیز او را از مردم ارمنستان دانسته‌اند.
[۵] یوسف بن عبدالرحمان مِزّی، تهذیب الکمال فی اسماءالرجال، ج۴، ص۳۶۴، چاپ بشارعواد معروف، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۶] ابن حجرعسقلانی، کتاب تهذیب التهذیب، ج۱، ص۵۵۳، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵.


به گفته مرزبانی، ثابت از شعرای شیعه بوده
[۷] محمدبن عمران مرزبانی، اخبار شعراءالشیعة، ج۱، ص۴۵، چاپ محمدهادی امینی، بیروت ۱۴۱۳/۱۹۹۳.
و در صفّین شهید شده است،
[۸] محمدبن عمران مرزبانی، اخبار شعراءالشیعة، ج۱، ص۲۲، چاپ محمدهادی امینی، بیروت ۱۴۱۳/۱۹۹۳.
اما اگر او را از اتباع تابعین بدانیم، این نظر چندان پذیرفتنی نیست.

تابعین مشهوری که ثابت از ایشان روایت کرده است عبارت‌اند از: حسن بصری، سعیدبن جُبَیر، سعیدبن مُسَیِّب، عامر شَعْبی، ابن ابی مُلَیْکَه، عطاءبن ابی رباح، عِکْرِمة بن خالد مخزومی، مجاهدبن جَبْرمکی، محمدبن سیرین و محمد بن مسلم بن شهاب زُهْری.
[۹] ابن عساکر، تهذیب تاریخ دمشق الکبیر، ج۳، ص۳۷۱، چاپ عبدالقادر بدران، بیروت ۱۳۹۹/۱۹۷۹.
[۱۰] یوسف بن عبدالرحمان مِزّی، تهذیب الکمال فی اسماءالرجال، ج۴، ص۳۶۴، چاپ بشارعواد معروف، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.


برخی روایت کنندگان از وی عبارت‌اند از: اسماعیل بن عیّاش، بَقیّة بن الولید، سُویدبن عبدالعزیز ،عبدالملک بن محمد صَنعانی و عتّاب بن بشیر.
[۱۱] محمدبن اسماعیل بخاری، کتاب التاریخ الکبیر، قسم۲، ص۱۶۶، (بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۶).
[۱۲] یوسف بن عبدالرحمان مِزّی، تهذیب الکمال فی اسماءالرجال، ج۴، ص۳۶۵، چاپ بشارعواد معروف، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

برخی از رجال شناسان گفته‌اند که ثابت بن عجلان، انس بن مالک (متوفی ۹۱)، یکی از کهنسال ‌ترین صحابیان رسول خدا، را درک کرده
[۱۳] ابن ابی حاتم، کتاب الجرح والتعدیل، ج۲، ص۴۵۵، حیدرآباد دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت.
[۱۴] محمدبن احمد ذهبی، میزان الاعتدال فی نقدالرجال، ج۱، ص۳۶۵، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره ۱۹۶۳ـ۱۹۶۴، چاپ افست بیروت.
و از او حدیث شنیده بود،
[۱۵] ابن ابی حاتم، کتاب الجرح والتعدیل، ج۲، ص۴۵۵، حیدرآباد دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت.
و لی ابن حبّان این خبر را مردود دانسته است.
[۱۶] ابن حبّان، کتاب الثقات، ج۶، ص۱۲۵، حیدرآباد دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/۱۹۷۳ـ۱۹۸۳، چاپ افست بیروت.


در باره وثاقت ثابت بن عجلان در منابع رجالی، آرای گوناگونی بیان شده است، بنا بر گزارشی از ابن عساکر،
[۱۷] ابن عساکر، تهذیب تاریخ دمشق الکبیر، ج۳، ص۳۷۲، چاپ عبدالقادر بدران، بیروت ۱۳۹۹/۱۹۷۹.
احمدبن حنبل در پاسخ پرسش فرزندش عبداللّه درباره وثاقت ثابت بن عجلان، سکوت اختیار کرد و مزّی
[۱۸] یوسف بن عبدالرحمان مِزّی، تهذیب الکمال فی اسماءالرجال، ج۴، ص۳۶۵، چاپ بشارعواد معروف، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
سکوت احمدبن حنبل را حاکی از تردید وی در این باب دانسته است، به نظر حافظ عبدالحق نیز استناد به احادیث وی نادرست است.
[۱۹] محمدبن احمد ذهبی، میزان الاعتدال فی نقدالرجال، ج۱، ص۳۶۵، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره ۱۹۶۳ـ۱۹۶۴، چاپ افست بیروت.
عقیلی
[۲۰] محمدبن عمرو عقیلی، کتاب الضعفاءالکبیر، ج۱، ص۱۷۶، چاپ عبدالمعطی امین قلعجی، بیروت ۱۴۰۴/ ۱۹۸۴.
نیز معتقد است که در حدیث نباید از ثابت پیروی شود.
از سوی دیگر، یحیی بن مَعین و نَسایی (صاحب سنن) او را توثیق کرده‌اند.
[۲۱] محمدبن احمد ذهبی، میزان الاعتدال فی نقدالرجال، ج۱، ص۳۶۴ـ ۳۶۵، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره ۱۹۶۳ـ۱۹۶۴، چاپ افست بیروت.
به عقیده ابن ابی حاتِم،
[۲۲] ابن ابی حاتم، کتاب الجرح والتعدیل، ج۲، ص۴۵۵، حیدرآباد دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت.
ثابت بن عجلان فردی صالح الحدیث بوده است، در مجموع می‌توان نتیجه گرفت که روایات وی در صورتی قابل استناد است که با احادیث راویان ثقه مخالفتی نداشته باشد و در غیر این صورت، روایاتش به دلیل نادر یا غریب بودن مردود تلقی می‌شود.
[۲۳] ابن حجرعسقلانی، کتاب تهذیب التهذیب، ج۱، ص۵۵۳، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵.


در کتب حدیث و جوامع روایی موجود، احادیث چندانی از او گزارش نشده است.
[۲۴] ابن عدیّ، الکامل فی ضعفاءالرجال، ج۲، ص۳۰۲، چاپ عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوّض، بیروت ۱۴۱۸/ ۱۹۹۷.
[۲۵] محمدبن احمد ذهبی، میزان الاعتدال فی نقدالرجال، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره ۱۹۶۳ـ۱۹۶۴، ج۱، ص۳۶۵، چاپ افست بیروت.
بخاری در صحیح
[۲۶] محمدبن اسماعیل بخاری، صحیح البخاری، ج۶، ص۲۳۱، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
یک حدیث
[۲۷] ابن حجرعسقلانی، هدی الساری: مقدمه فتح الباری، ص۵۵۵ ـ ۵۵۶، چاپ عبدالعزیزبن عبداللّه بن باز و محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت ۱۴۱۸/۱۹۹۷.
و ابن عدیّ
[۲۸] ابن عدیّ، الکامل فی ضعفاءالرجال، ج۲، ص۳۰۱ـ ۳۰۲، چاپ عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوّض، بیروت ۱۴۱۸/ ۱۹۹۷.
سه حدیث از وی نقل کرده است.
[۲۹] محمدبن احمد ذهبی، میزان الاعتدال فی نقدالرجال، ج۱، ص۳۶۴، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره ۱۹۶۳ـ۱۹۶۴، چاپ افست بیروت.

ابوداوود،
[۳۰] سلیمان بن اشعث ابوداوود، سنن ابی داود، ج۲، ص۲۱۲، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
نسائی
[۳۱] احمدبن علی نسائی، سنن النسائی، ج۷، ص۱۷۸، استانبول ۱۴۰۱/ ۱۹۸۱.
و ابن ماجه
[۳۲] ابن ماجه، سنن ابن ماجه، ج۱، ص۵۰۹، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
نیز در سنن خود احادیثی به نقل از ثابت بن عجلان آورده‌اند.
[۳۳] یوسف بن عبدالرحمان مِزّی، تهذیب الکمال فی اسماءالرجال، ج۴، ص۳۶۶، چاپ بشارعواد معروف، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.


(۱) ابن ابی حاتم، کتاب الجرح والتعدیل، حیدرآباد دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت.
(۲) ابن حبّان، کتاب الثقات، حیدرآباد دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/۱۹۷۳ـ۱۹۸۳، چاپ افست بیروت.
(۳) ابن حجرعسقلانی، تقریب التهذیب، چاپ مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۳/۱۹۹۳.
(۴) ابن حجرعسقلانی، کتاب تهذیب التهذیب، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
(۵) ابن حجرعسقلانی، هدی الساری: مقدمه فتح الباری، چاپ عبدالعزیزبن عبداللّه بن باز و محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت ۱۴۱۸/۱۹۹۷.
(۶) ابن عدیّ، الکامل فی ضعفاءالرجال، چاپ عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوّض، بیروت ۱۴۱۸/ ۱۹۹۷.
(۷) ابن عساکر، تهذیب تاریخ دمشق الکبیر، چاپ عبدالقادر بدران، بیروت ۱۳۹۹/۱۹۷۹.
(۸) ابن ماجه، سنن ابن ماجه، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
(۹) سلیمان بن اشعث ابوداوود، سنن ابی داود، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
(۱۰) محمدبن اسماعیل بخاری، صحیح البخاری، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
(۱۱) محمدبن اسماعیل بخاری، کتاب التاریخ الکبیر، (بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۶).
(۱۲) محمدبن احمد ذهبی، میزان الاعتدال فی نقدالرجال، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره ۱۹۶۳ـ۱۹۶۴، چاپ افست بیروت.
(۱۳) محمدبن عمرو عقیلی، کتاب الضعفاءالکبیر، چاپ عبدالمعطی امین قلعجی، بیروت ۱۴۰۴/ ۱۹۸۴.
(۱۴) محمدبن عمران مرزبانی، اخبار شعراءالشیعة، چاپ محمدهادی امینی، بیروت ۱۴۱۳/۱۹۹۳.
(۱۵) یوسف بن عبدالرحمان مِزّی، تهذیب الکمال فی اسماءالرجال، چاپ بشارعواد معروف، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۱۶) احمدبن علی نسائی، سنن النسائی، استانبول ۱۴۰۱/ ۱۹۸۱.

۱. ↑ ابن حبّان، کتاب الثقات، ج۶، ص۱۲۵، حیدرآباد دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/۱۹۷۳ـ۱۹۸۳، چاپ افست بیروت.
۲. ↑ ابن حجرعسقلانی، هدی الساری: مقدمه فتح الباری، ص۵۵۵، چاپ عبدالعزیزبن عبداللّه بن باز و محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت ۱۴۱۸/۱۹۹۷.
۳. ↑ محمدبن احمد ذهبی، میزان الاعتدال فی نقدالرجال، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره ۱۹۶۳ـ۱۹۶۴، ج۱، ص۳۶۴، چاپ افست بیروت.
۴. ↑ ابن حجرعسقلانی، تقریب التهذیب، ج۱، ص۱۴۶، چاپ مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۳/۱۹۹۳.
۵. ↑ یوسف بن عبدالرحمان مِزّی، تهذیب الکمال فی اسماءالرجال، ج۴، ص۳۶۴، چاپ بشارعواد معروف، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۶. ↑ ابن حجرعسقلانی، کتاب تهذیب التهذیب، ج۱، ص۵۵۳، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
۷. ↑ محمدبن عمران مرزبانی، اخبار شعراءالشیعة، ج۱، ص۴۵، چاپ محمدهادی امینی، بیروت ۱۴۱۳/۱۹۹۳.
۸. ↑ محمدبن عمران مرزبانی، اخبار شعراءالشیعة، ج۱، ص۲۲، چاپ محمدهادی امینی، بیروت ۱۴۱۳/۱۹۹۳.
۹. ↑ ابن عساکر، تهذیب تاریخ دمشق الکبیر، ج۳، ص۳۷۱، چاپ عبدالقادر بدران، بیروت ۱۳۹۹/۱۹۷۹.
۱۰. ↑ یوسف بن عبدالرحمان مِزّی، تهذیب الکمال فی اسماءالرجال، ج۴، ص۳۶۴، چاپ بشارعواد معروف، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۱. ↑ محمدبن اسماعیل بخاری، کتاب التاریخ الکبیر، قسم۲، ص۱۶۶، (بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۶).
۱۲. ↑ یوسف بن عبدالرحمان مِزّی، تهذیب الکمال فی اسماءالرجال، ج۴، ص۳۶۵، چاپ بشارعواد معروف، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۳. ↑ ابن ابی حاتم، کتاب الجرح والتعدیل، ج۲، ص۴۵۵، حیدرآباد دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت.
۱۴. ↑ محمدبن احمد ذهبی، میزان الاعتدال فی نقدالرجال، ج۱، ص۳۶۵، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره ۱۹۶۳ـ۱۹۶۴، چاپ افست بیروت.
۱۵. ↑ ابن ابی حاتم، کتاب الجرح والتعدیل، ج۲، ص۴۵۵، حیدرآباد دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت.
۱۶. ↑ ابن حبّان، کتاب الثقات، ج۶، ص۱۲۵، حیدرآباد دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/۱۹۷۳ـ۱۹۸۳، چاپ افست بیروت.
۱۷. ↑ ابن عساکر، تهذیب تاریخ دمشق الکبیر، ج۳، ص۳۷۲، چاپ عبدالقادر بدران، بیروت ۱۳۹۹/۱۹۷۹.
۱۸. ↑ یوسف بن عبدالرحمان مِزّی، تهذیب الکمال فی اسماءالرجال، ج۴، ص۳۶۵، چاپ بشارعواد معروف، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۹. ↑ محمدبن احمد ذهبی، میزان الاعتدال فی نقدالرجال، ج۱، ص۳۶۵، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره ۱۹۶۳ـ۱۹۶۴، چاپ افست بیروت.
۲۰. ↑ محمدبن عمرو عقیلی، کتاب الضعفاءالکبیر، ج۱، ص۱۷۶، چاپ عبدالمعطی امین قلعجی، بیروت ۱۴۰۴/ ۱۹۸۴.
۲۱. ↑ محمدبن احمد ذهبی، میزان الاعتدال فی نقدالرجال، ج۱، ص۳۶۴ـ ۳۶۵، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره ۱۹۶۳ـ۱۹۶۴، چاپ افست بیروت.
۲۲. ↑ ابن ابی حاتم، کتاب الجرح والتعدیل، ج۲، ص۴۵۵، حیدرآباد دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت.
۲۳. ↑ ابن حجرعسقلانی، کتاب تهذیب التهذیب، ج۱، ص۵۵۳، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
۲۴. ↑ ابن عدیّ، الکامل فی ضعفاءالرجال، ج۲، ص۳۰۲، چاپ عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوّض، بیروت ۱۴۱۸/ ۱۹۹۷.
۲۵. ↑ محمدبن احمد ذهبی، میزان الاعتدال فی نقدالرجال، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره ۱۹۶۳ـ۱۹۶۴، ج۱، ص۳۶۵، چاپ افست بیروت.
۲۶. ↑ محمدبن اسماعیل بخاری، صحیح البخاری، ج۶، ص۲۳۱، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
۲۷. ↑ ابن حجرعسقلانی، هدی الساری: مقدمه فتح الباری، ص۵۵۵ ـ ۵۵۶، چاپ عبدالعزیزبن عبداللّه بن باز و محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت ۱۴۱۸/۱۹۹۷.
۲۸. ↑ ابن عدیّ، الکامل فی ضعفاءالرجال، ج۲، ص۳۰۱ـ ۳۰۲، چاپ عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوّض، بیروت ۱۴۱۸/ ۱۹۹۷.
۲۹. ↑ محمدبن احمد ذهبی، میزان الاعتدال فی نقدالرجال، ج۱، ص۳۶۴، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره ۱۹۶۳ـ۱۹۶۴، چاپ افست بیروت.
۳۰. ↑ سلیمان بن اشعث ابوداوود، سنن ابی داود، ج۲، ص۲۱۲، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
۳۱. ↑ احمدبن علی نسائی، سنن النسائی، ج۷، ص۱۷۸، استانبول ۱۴۰۱/ ۱۹۸۱.
۳۲. ↑ ابن ماجه، سنن ابن ماجه، ج۱، ص۵۰۹، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
۳۳. ↑ یوسف بن عبدالرحمان مِزّی، تهذیب الکمال فی اسماءالرجال، ج۴، ص۳۶۶، چاپ بشارعواد معروف، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.


دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «ثابت بن عَجلان انصاری»، شماره۴۲۱۱.    


رده‌های این صفحه : تابعین | رجال
جعبه ابزار