ثابت بن حزم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ثابت بن حَزْم،
محدّث مالکی
مذهب در قرن سوم و چهارم است.
کنیه او ابوالقاسم و به عَوْفی، سَرَقُسْطی و اَنْدُلُسی نیز معروف بوده است.
زُبیدی (متوفی ۳۷۹)
او را ثابت بن عبدالعزیز
ذکر کرده است.
ثابت اهل
سَرَقُسْطه (
ساراگوسا / ثاراگوثا) بود.
در ۲۱۷ به دنیا آمد و در ۳۱۳ یا ۳۱۴ در همان‌جا درگذشت.
ثابت بن حزم در
اندلس و
مصر و
مکه به کسب
دانش پرداخت.
برخی استادان وی عبارت بودند از: ابراهیم بن نَصْر سَرَقُسْطی، عبداللّه بن علی بن جارود و احمدبن عمرو بَزّار.
ابن فَرحون
او را در طبقه چهارم از طبقات علمای مالکی مذهب معرفی کرده است.
ثابت، علاوه بر
حدیث ، با
فقه و
نحو و
لغت و
شعر آشنایی کامل داشت و منصب قضای سرقسطه را نیز عهده دار بود.
پسر ثابت، ابومحمد قاسم (متوفی ۳۰۲) نیز اهل
علم بود و
کتاب الدلائل را در شرح الفاظ حدیث نوشت که با مرگش ناتمام ماند و ثابت آن را تکمیل کرد.
این
کتاب در واقع تکمله‌ای است بر دو
کتاب: یکی غریب الحدیثِ ابوعُبَید قاسم بن سَلاّم (متوفی ۲۲۴) و دیگری
کتاب ابن قتیبه دینوری (متوفی ۲۷۶) در اصلاح
کتاب غریب الحدیث.
دانشمندان
کتاب الدلائل را ستوده‌اند.
چندین نسخه خطی از آن برجای مانده است.
(۱) ابن فرحون، الدیباج المُذَهَّب فی معرفة اعیان علماء المَذهَب، چاپ مأمون بن محیی الدین جنان، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۶.
(۲) ابن فرضی، تاریخ علماء الاندلس، چاپ ابراهیم ابیاری، قاهره ۱۴۱۰/۱۹۸۹.
(۳) اسماء حمصی، فهرس مخطوطات دارالکتب الظاهریة، علوم اللغة العربیة: اللغة، البلاغة، العروض، الصرف، دمشق ۱۳۹۳/۱۹۷۳.
(۴) محمدبن فتوح حمیدی، جذوة المقتبس فی تاریخ علماء الاندلس، چاپ ابراهیم ابیاری، قاهره ۱۴۱۰/۱۹۸۹.
(۵) نجم عبدالرحمان خلف، استدراکات علی تاریخ التراث العربی لفؤاد سزگین فی علم الحدیث، بیروت ۱۴۲۱/۲۰۰۰.
(۶) ذهبی.
(۷) محمدبن حسن زُبیْدی، طبقات النحوییّن و اللغوییّن، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره (۱۹۸۴)؛
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «ثابت بن حزم»، شماره۴۲۰۷.
