تشریح بدن الانسان (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«تشریح بدن الانسان»، نگاشته ابوسهل
عیسی بن یحیی مسیحی (متوفی ۴۰۱ ق) است و چنان که از نام آن پیداست، به مبحث تشریح (آناتومی) اختصاص دارد.
در اسم این کتاب اختلاف است. بعضی آن را «تشریح المسیحی» نام نهاده‌اند، چرا که در بالای بعضی از نسخ محظوط آن این اسم آمده است. بسیاری دیگر این کتاب را با نام «اظهار حکمة الله فی خلق الانسان» ضبط کرده‌اند.
به نظر می‌رسد این تعبیر برگرفته از مقدمه‌ای باشد که ناسخ این کتاب نگاشته است. وی در مقدمه‌ای کوتاه می‌نویسد: «هذا کتاب فی تشریح بدن الانسان صنفه ابوسهل عیسی بن یحیی المسیحی علیه ما یستحق و زعم انه مشتمل علی فوائد لطیفة شریفة لم یسبق الی معرفتها احد ممن تقدمه و انه استقصی فیه و فی منافع القوی و افعالها و غیرها و انه لم یقصد الا لیظهر حکمة الله فی خلق الانسان و یشکره من یطلع علیها و الله اعلم بالنیات
. البته نمی‌دانیم چرا این دسته، صدر عبارت را رها کرده‌اند و به انتهای آن چسبیده‌اند.
از سال و انگیزه تالیف این اثر بی خبریم، البته- چنان که ناسخ نوشته- می‌توان گفت انگیزه نگارش این اثر اظهار
حکمت الهی در
خلقت انسان بوده است، نه برای اهدا به حاکمی و یا بر اساس درخواست کسی.
مؤلف، ساختار خاصی را برای این اثر در نظر نگرفته است، بلکه وی مطالب مورد نظرش را سلسله وار در پی هم نوشته و تنها هر بخش را از بخش دیگر با کلمه «فصل» جدا نموده که تعداد این فصول، ۱۰۷ تا است.
مباحث این کتاب با گفتاری پیرامون منافع
علم تشریح شروع می‌شود، سپس مؤلف به ترکیب بدن انسان و
روح می‌پردازد و پس از آن مباحث تشریحی با بررسی و تشریح آلات تنفسی بدن انسان آغاز می‌شود و با بحث پیرامون تشریح رحم پایان می‌پذیرد.
مؤلف، از اعضاء به ترتیب بحث می‌کند و منفعت هر عضو را بیان می‌نماید و در ادامه، امراض مربوط به هر عضو را همراه با شیوه
معالجه و درمان آن‌ها بیان می‌کند.
بنابراین، کتاب «تشریح بدن الانسان» را باید نگاشته‌ای جامع در علم تشریح دانست.
علاوه بر مهارت ابوسهل در دانش
پزشکی، وی نویسنده‌ای توانا است و شاهد این مدعا بیان شیوا و رسای او در بیان مطالب پیچیده علمی است؛ امری که شاید بسیاری دیگر از پزشکان از انجام آن ناتوان باشند.
از خصوصیات دیگر این اثر، پرهیز مؤلف از نقل قول و مناقشات بی فایده است، بلکه آنچه را مؤلف در این اثر می‌نویسد، تحقیقات خود او و مطالبی است که خود حلاجی نموده است.
کتاب «تشریح بدن الانسان»، به اهتمام سلمان هادی آل طعمه، بر اساس نسخه خطی موجود از
کتابخانه سید مهدی شهرستانی (
کربلا) تصحیح و تحقیق شده است.
محقق، در ابتدا مقدمه‌ای پیرامون زندگی و آثار ابوسهل مسیحی و نیز شیوه تصحیح این اثر نگاشته است.
در انتها نیز وی جدولی مشتمل بر اعضای بدن انسان به ترتیب حروف الفباء تدوین و تنظیم نموده است.
پاورقی‌های نسبتا اندک کتاب، به شرح و توضیح کلمه‌ای در متن اختصاص دارد.
این اثر در ۱۵۱ صفحه چاپ و منتشر شده است.
نرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
