تسبیح محمد (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یکی از
فضایل پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله،
تسبیح خداوند است. در این مقاله آیات مرتبط با
تسبیح حضرت محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله معرفی می‌شوند.
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، مأمور
تسبيح و تنزيه پروردگار خويش، همزمان با آغاز هر كار و
تلاش:
وَ اصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ فَإِنَّكَ بِأَعْيُنِنا وَ
سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ حِينَ تَقُومُ .
مقصود از «حين تقوم» در احتمالى، هنگام برخاستن پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله براى تلاش است.
پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، موظّف به
تسبیح و
تنزیه خداوند:
۱. قُلْ ... وَ
سُبْحانَ اللَّهِ وَ ما أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَ.
۲.
فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ ....
۳. ... قُلْ
سُبْحانَ رَبِّي ....
۴. ... وَ
سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِها وَ مِنْ آناءِ اللَّيْلِ
فَسَبِّحْ وَ أَطْرافَ النَّهارِ ....
۵. ... وَ
سَبِّحْ بِحَمْدِهِ ....
۶. ... وَ
سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ بِالْعَشِيِّ وَ الْإِبْكارِ.
۷. ... وَ
سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ الْغُرُوبِ وَ مِنَ اللَّيْلِ
فَسَبِّحْهُ وَ أَدْبارَ السُّجُودِ.
۸. ... وَ
سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ حِينَ تَقُومُ وَ مِنَ اللَّيْلِ
فَسَبِّحْهُ وَ إِدْبارَ النُّجُومِ.
۹.
فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ.
۱۰. وَ مِنَ اللَّيْلِ فَاسْجُدْ لَهُ وَ
سَبِّحْهُ لَيْلًا طَوِيلًا.
۱۱.
سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى.
توصيه الهى به پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله براى
تسبيح و
حمد خداوند، جهت رفع
دلتنگی و ايجاد
آرامش:
وَ لَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّكَ يَضِيقُ صَدْرُكَ بِما يَقُولُونَ
فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَ كُنْ مِنَ السَّاجِدِينَ.
پذيرش
مقررات الهی از سوى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله با رضايت و خشنودى، بازتاب
شکیبایی و
تسبيح آن حضرت:
فَاصْبِرْ عَلى ما يَقُولُونَ وَ
سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِها وَ مِنْ آناءِ اللَّيْلِ
فَسَبِّحْ وَ أَطْرافَ النَّهارِ لَعَلَّكَ تَرْضى.
تسبيح‌گويى پروردگار به وسيله پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، مايه
صبر و
بردباری وى:
فَاصْبِرْ عَلى ما يَقُولُونَ وَ
سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ ....
مأموریّت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، براى
تسبيح همراه با حمد و
ستایش خداوند:
۱.
فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ ....
۲. ... وَ
سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ ....
۳. ... وَ
سَبِّحْ بِحَمْدِهِ ....
۴. ... وَ
سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ بِالْعَشِيِّ وَ الْإِبْكارِ.
۵. ... وَ
سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ حِينَ تَقُومُ.
تسبیح خدا در آغاز و پايان
روز، وظيفه الهى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
فَاصْبِرْ عَلى ما يَقُولُونَ وَ
سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِها وَ مِنْ آناءِ اللَّيْلِ
فَسَبِّحْ وَ أَطْرافَ النَّهارِ لَعَلَّكَ تَرْضى.
•••
تسبيح‌گويى خداوند در بخشى از
شب (سحرگاهان)، از
وظایف الهی پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
۱. ... وَ
سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ الْغُرُوبِ وَ مِنَ اللَّيْلِ
فَسَبِّحْهُ وَ أَدْبارَ السُّجُودِ.
طبق يك احتمال، مقصود از «أدبار السّجود» صلاةالوتر است.
۲. وَ مِنَ اللَّيْلِ
فَسَبِّحْهُ وَ إِدْبارَ النُّجُومِ .
مقصود از «ادبار النّجوم» آخر شب است.
•••
تسبيح‌گويى خداوند در هنگام شب، از وظايف پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
۱. ... وَ
سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ ... وَ مِنْ آناءِ اللَّيْلِ ....
۲. ... وَ
سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ بِالْعَشِيِّ وَ الْإِبْكارِ.
۳. وَ مِنَ اللَّيْلِ فَاسْجُدْ لَهُ وَ
سَبِّحْهُ لَيْلًا طَوِيلًا.
محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله، موظّف به
تسبيح خدا پيش از
طلوع آفتاب و به هنگام
صبح:
۱. ... وَ
سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ ....
۲. ... وَ
سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ بِالْعَشِيِّ وَ الْإِبْكارِ.
۳. وَ مِنَ اللَّيْلِ
فَسَبِّحْهُ وَ إِدْبارَ النُّجُومِ .
بنا بر اينكه مقصود از «ادبار النّجوم»
ذکر و
تسبيح خدا در صبح باشد.
تسبيح خدا در
عصر و قبل از
غروب آفتاب، توصيه الهى به
محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله:
... وَ
سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ ... وَ قَبْلَ غُرُوبِها ....
••• مأموريّت پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله براى
تسبيح خداوند، در نماز صبح،
مغرب،
عشا و
ظهر:
۱. ... وَ
سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِها وَ مِنْ آناءِ اللَّيْلِ
فَسَبِّحْ وَ أَطْرافَ النَّهارِ لَعَلَّكَ تَرْضى .
گفته شده: مقصود از «و من آناء اللّيل»
نماز شب است.
۲. فَاصْبِرْ عَلى ما يَقُولُونَ وَ
سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ الْغُرُوبِ.
••• دستور الهى به محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله، براى
تسبيح در
نمازهای نافله:
۱. فَاصْبِرْ عَلى ما يَقُولُونَ وَ
سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِها وَ مِنْ آناءِ اللَّيْلِ
فَسَبِّحْ وَ أَطْرافَ النَّهارِ لَعَلَّكَ تَرْضى.
در روايتى منقول از
علی علیه‌السلام «ادبار النّجوم» به
نافله صبح گفته شده است.
۲. وَ مِنَ اللَّيْلِ
فَسَبِّحْهُ وَ أَدْبارَ السُّجُودِ .
مقصود،
تسبيح خدا در اوقات
نمازهای واجب است.
۳. وَ مِنَ اللَّيْلِ
فَسَبِّحْهُ وَ إِدْبارَ النُّجُومِ .
مقصود،
تسبيح خدا در اوقات نمازهاى
نافله شب است.
امدادهای الهی، مقتضى
تسبيح پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از خدا:
إِذا جاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَ الْفَتْحُ وَ رَأَيْتَ النَّاسَ يَدْخُلُونَ فِي دِينِ اللَّهِ أَفْواجاً
فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَ اسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ كانَ تَوَّاباً.
توجّه به آيات و
نعمتهای الهی، زمينه
تسبيح پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از خدا:
أَ فَرَأَيْتُمْ ما تُمْنُونَ أَ أَنْتُمْ تَخْلُقُونَهُ أَمْ نَحْنُ الْخالِقُونَ نَحْنُ قَدَّرْنا بَيْنَكُمُ الْمَوْتَ
وَ ما نَحْنُ بِمَسْبُوقِينَ عَلى أَنْ نُبَدِّلَ أَمْثالَكُمْ وَ نُنْشِئَكُمْ فِي ما لا تَعْلَمُونَ وَ لَقَدْ عَلِمْتُمُ النَّشْأَةَ الْأُولى فَلَوْ لا تَذَكَّرُونَ أَ فَرَأَيْتُمْ ما تَحْرُثُونَ أَ أَنْتُمْ تَزْرَعُونَهُ أَمْ نَحْنُ الزَّارِعُونَ لَوْ نَشاءُ لَجَعَلْناهُ حُطاماً فَظَلْتُمْ تَفَكَّهُونَ إِنَّا لَمُغْرَمُونَ بَلْ نَحْنُ مَحْرُومُونَ أَ فَرَأَيْتُمُ الْماءَ الَّذِي تَشْرَبُونَ أَ أَنْتُمْ أَنْزَلْتُمُوهُ مِنَ الْمُزْنِ أَمْ نَحْنُ الْمُنْزِلُونَ لَوْ نَشاءُ جَعَلْناهُ أُجاجاً فَلَوْ لا تَشْكُرُونَ أَ فَرَأَيْتُمُ النَّارَ الَّتِي تُورُونَ أَ أَنْتُمْ أَنْشَأْتُمْ شَجَرَتَها أَمْ نَحْنُ الْمُنْشِؤُنَ نَحْنُ جَعَلْناها تَذْكِرَةً وَ مَتاعاً لِلْمُقْوِينَ
فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ.
توجّه به
خالقیّت،
هدایت،
قدرت خدا، زمينه
تسبيح و
تنزیه محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله از خدا:
سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى الَّذِي خَلَقَ فَسَوَّى.
توجّه به قدرت الهى بر روياندن گياهان و به وجود آوردن چراگاهها، مقتضى
تسبيح‌گويى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از خداوند:
سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى وَ الَّذِي أَخْرَجَ الْمَرْعى.
توجّه به
حقّانیّت قرآن، زمينه‌ساز
تسبيح پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از نام پروردگار:
۱. إِنَّ هذا لَهُوَ حَقُّ الْيَقِينِ
فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ.
آيات، درصدد بيان حقّانيّت قرآن و معارف آن است و پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به همين جهت مأمور
تسبيح خدا شده است.
۲. وَ إِنَّهُ لَحَقُّ الْيَقِينِ
فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ .
آيات، درصدد بيان حقّانيّت قرآن و معارف آن است و پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به همين جهت مأمور
تسبيح خدا شده است.
توجّه به
هدایتهای الهی، زمينه
تسبيح‌گويى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از خدا:
سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى وَ الَّذِي قَدَّرَ فَهَدى.
گرايش وسيع مردم به
دین، مقتضى
تسبيح محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله از خدا:
إِذا جاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَ الْفَتْحُ وَ رَأَيْتَ النَّاسَ يَدْخُلُونَ فِي دِينِ اللَّهِ أَفْواجاً
فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَ اسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ كانَ تَوَّاباً.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲۶، ص۱۷۰، برگرفته از مقاله «تسبیح محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله».
