تزکیه مریم (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مریم علیهاالسلام محدثه بوده، یعنی از کسانی بوده که ملائکه با او سخن می‌گفته‌اند، و آن جناب سخنان این هاتفان غیبی را می‌شنیده است، و
اصطفاء مریم همان تقبل او است عبادت خدای را، و تطهیرش عبارت است از مصونیتش به
عصمت خدای تعالی از گناهان، پس آن جناب، هم اصطفاء شده است و هم معصوم.
قرآن کریم در مورد مژده ملائکه به مریم علیهاالسلام، در برگزیدگی و
تزکیه او از طرف
خداوند می‌فرماید: «واذ قالت الملـئکة یـمریم ان الله اصطفـک وطهرک واصطفـک علی
نساء العــلمین» و (به یاد آورید) هنگامی را که فرشتگان گفتند: ای مریم! خدا تو را برگزیده و پاک ساخته، و بر تمام زنان
جهان، برتری داده است.
و در این آیه دلالتی هست بر اینکه
مریم علیهاالسلام محدثه بوده، یعنی از کسانی بوده که
ملائکه با او سخن می‌گفته‌اند، و آن جناب سخنان این هاتفان غیبی را می‌شنیده است، آیه شریفه : «فارسلنا الیها روحنا فتمثل لها بشرا سویا» هم با آیات بعدش که در
سوره مریم واقع شده، بر این معنا دلالت دارد و ان شاء الله به زودی بحثی پیرامون محدث خواهیم داشت. در سابق یعنی در
تفسیر آیه : «فتقبلها ربها بقبول حسن» گفتیم : که این آیه بیان
استجابت دعای مادر مریم علیهاالسلام است که گفته بود: «و انی سمیتها مریم، و انی اعیذها بک و ذریتها من الشیطان الرجیم» و اینکه سخن ملائکه که به مریم گفتند: «ان الله اصطفاک و طهرک»، خبری است که به وی داده‌اند که تو نزد خدا تا چه حد قدر و منزلت داری، بنابراین لازم است خواننده مراجعه‌ای بدانجا بکند.
پس
اصطفاء مریم همان تقبل او است عبادت خدای را، و تطهیرش عبارت است از مصونیتش به
عصمت خدای تعالی از
گناهان، پس آن جناب، هم اصطفاء شده است و هم
معصوم. و چه بسا از
مفسرین که گفته‌اند: منظور از تطهیر او
بتول شدن او است، و بتول به معنای زنی است که
حیض نمی‌بیند و خدای تعالی او را بدین جهت بتول قرار داد که ناگزیر نشود در ایام
حیض از کلیسا بیرون رود، و این نظریه عیبی ندارد جز اینکه آنچه به نظر ما رسید با
سیاق آیات موافق تر است.
منظور از اصطفا (برگزیدن) و تطهیر
مریم سلام‌الله‌علیها «و اصطفاک علی
نساء العلمین»، کلمه اصطفاء اگر با کلمه علی متعدی شود معنای تقدم را می‌دهد. و این اصطفا غیر اصطفای مطلق و بدون کلمه
علی است، که معنای
تسلیم را می‌دهد، و بنا به گفتار سابق، اصطفای آن جناب بر زنان عالمیان به معنای مقدم داشتن آن جناب بر سایر زنان است. حال ببینیم این تقدیم از تمامی جهات است یا از بعضی جهات؟ ظاهر آیاتی که از خصایص وجودی مریم علیهاالسلام
انگشت روی هیچ خصیصه‌ای به جز
ولادت عجیب فرزندش نمی‌گذارد، این است که اصطفا از هر جهت نیست؛ بلکه همان زائیدن کذائیش منظور است.
و اما غیر از کلمه اصطفاء کلمات دیگری که در
آیات مربوطه به آن جناب آمده، از قبیل :
تطهیر و تصدیق به کلمات خدا و کتب او و
قنوت و محدثه بودن آن جناب همه اموری است که اختصاصی به آن جناب ندارد، بلکه در دیگر زنان نیز احیاناً یافت می‌شود، و اما اینکه بعضی گفته‌اند: مریم علیهاالسلام تنها از زنان هم عصر خود اصطفا شده، صحیح نیست؛ زیرا
اطلاق آیه با آن نمی‌سازد.
این آیات بار دیگر، به
داستان مریم باز می‌گردد، و از دوران شکوفایی و برومندی او سخن می‌گوید، و مقامات والای او را بر می‌شمرد. نخست از گفت‌وگوی فرشتگان با مریم، بحث می‌کند، می‌فرماید: به یاد آور هنگامی را که
فرشتگان گفتند: ای مریم! خدا تو را برگزیده و پاک ساخته و بر تمام زنان جهان برتری داده است. چه افتخاری از این برتر که انسانی با فرشتگان هم سخن شود، آن هم سخنی که
بشارت برگزیدگی او از سوی خدا و
طهارت و برتری او بر تمام زنان جهان باشد، و این نبود جز در سایه
تقوا و پرهیزگاری و
ایمان و
عبادت او، آری او برگزیده شد تاپیامبری همچون عیسای
مسیح به
دنیا آورد. جالب توجه این که جمله اصطفیک در
آیه تکرار شده یک بار برای بیان برگزیدگی او به طور مطلق و بار دوم برای برگزیدگی او نسبت به تمام زنان جهان.
این آیه گواه بر این است که مریم بزرگ‌ترین شخصیت
زن در جهان خود بوده است. و این موضوع با آنچه درباره بانوی بزرگ اسلام
فاطمه علیهاالسلام رسیده است که او برترین بانوی جهان است منافات ندارد زیرا در
روایات متعددی از پیغمبر
اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم و
امام صادق علیه‌السلام نقل شده که : اما مریم کانت
سیدة نساء زمانها اما فاطمة فهی
سیدة نساء العالمین من الاولین و الاخرین (اما مریم بانوی
زنان زمان خود بود اما
فاطمه بانوی همه بانوان
جهان از اولین و آخرین است). کلمه «
العالمین» هیچ‌گونه منافات با این سخن ندارد؛ زیرا این کلمه در
قرآن و عبارات معمولی به معنی مردمی که در یک عصر و زمان زندگی می‌کنند آمده است.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۸، ص۴۸، برگرفته از مقاله «تزکیه مریم».
